Nhiều bậc cha mẹ vẫn lúng túng, thậm chí né tránh khi con đặt những câu hỏi đầu tiên về cơ thể, giới tính hay tình dục. Vậy cha mẹ đã thực sự sẵn sàng để đồng hành cùng con trong hành trình trưởng thành này?

Giáo dục giới tính, không phải chuyện đến tuổi mới nói

Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến là chỉ cần dạy con về giới tính khi con đến tuổi dậy thì. Trên thực tế, giáo dục giới tính nên được bắt đầu từ sớm, từ khi trẻ biết phân biệt các bộ phận trên cơ thể.

Ở từng độ tuổi, nội dung giáo dục giới tính cần phù hợp với nhận thức của trẻ, từ việc gọi đúng tên bộ phận sinh dục, hiểu khái niệm giới tính, ranh giới cơ thể đến nhận biết hành vi xâm hại, sau này là tình yêu, quan hệ tình dục an toàn, mang thai ngoài ý muốn…

Việc giáo dục giới tính không đơn thuần là dạy về sinh lý, mà là giúp trẻ hiểu và tôn trọng bản thân, tôn trọng người khác, nhận thức được quyền và giới hạn của mình trong các mối quan hệ.

Vì sao cha mẹ thường ngại ngần?

Thiếu kiến thức nền tảng: Không ít người lớn chưa được giáo dục giới tính bài bản từ nhỏ, nên khi làm cha mẹ, họ không biết bắt đầu từ đâu, nói như thế nào cho đúng.

Tâm lý e dè, sợ “vẽ đường cho hươu chạy”: Một số cha mẹ lo sợ rằng nói quá sớm hoặc nói rõ ràng sẽ khiến con tò mò, tìm hiểu và dễ dẫn đến hành vi lệch lạc.

Văn hóa “cấm kỵ”: Trong nhiều gia đình Á Đông, giới tính vẫn là chủ đề “nhạy cảm”, bị xem là thiếu tế nhị nếu đề cập trong không gian gia đình.

Làm sao để giáo dục giới tính hiệu quả trong gia đình?

Bắt đầu từ sự cởi mở và lắng nghe: Cha mẹ nên tạo môi trường giao tiếp cởi mở, để con cảm thấy an toàn khi đặt câu hỏi. Đừng vội gạt đi những thắc mắc của trẻ hay phản ứng quá mức khi con tò mò. Một câu hỏi ngây thơ có thể là cơ hội tuyệt vời để gieo mầm tri thức đúng đắn.

Sử dụng ngôn ngữ đúng và phù hợp độ tuổi: Thay vì dùng từ lóng hay né tránh khi nói đến bộ phận sinh dục hoặc hành vi tình dục, cha mẹ nên gọi tên đúng (dương vật, âm hộ…) và trình bày sự thật một cách trung lập, không khiến trẻ thấy xấu hổ.

Đưa ra những ví dụ thực tế và giáo dục qua tình huống: Chẳng hạn, khi con hỏi “Tại sao bạn A lại có em bé trong bụng?”, đó là lúc để giải thích đơn giản về quá trình mang thai. Khi xem TV, đọc sách, hoặc thấy một tình huống liên quan đến xâm hại, cha mẹ có thể hỏi con: “Con nghĩ thế nào nếu ai đó chạm vào người con mà con không thích?”, từ đó dạy trẻ biết bảo vệ ranh giới cơ thể.

Luôn đồng hành, không phán xét: Trẻ sẽ chỉ cởi mở khi cảm thấy mình được tin tưởng và không bị trách mắng. Đặc biệt ở tuổi dậy thì, con có thể gặp rắc rối về tâm lý, tình cảm. Nếu cha mẹ chỉ ra lệnh hoặc mắng mỏ, trẻ sẽ dần thu mình, tìm đến những nguồn hỗ trợ không an toàn.

Khi nào cần nhờ đến chuyên gia?

Nếu cha mẹ cảm thấy quá khó khăn trong việc truyền đạt, hoặc trẻ có biểu hiện bất thường như sợ hãi cơ thể, thay đổi hành vi, hoặc đã từng có dấu hiệu bị xâm hại, hãy chủ động tìm đến chuyên gia tâm lý, bác sĩ nhi hoặc các trung tâm tư vấn để có sự hỗ trợ kịp thời.

Dù trường học có thể dạy về giới tính trong chương trình giáo dục công dân hay khoa học, nhưng chính cha mẹ mới là người gần gũi và có ảnh hưởng lâu dài nhất đến nhận thức của con. Việc cha mẹ chủ động và đúng cách trong giáo dục giới tính không chỉ giúp con trưởng thành lành mạnh, mà còn là bước đầu để xây dựng xã hội an toàn, văn minh và có trách nhiệm hơn trong tương lai.