Cuộc chiến tại Syria đã kéo dài 9 năm và Syria đã bị tàn phá nghiêm trọng; theo thống kê, cuộc chiến tại Syria đã làm 2,6 triệu người Syria đã phải rời bỏ Tổ quốc và khoảng 4 triệu người mất nhà cửa, trở thành người tị nạn.
Số lượng lớn người tị nạn đã làm tồi tệ thêm tình hình vốn đã không ổn định ở Syria và sự can thiệp của Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến cuộc chiến ở nước này trở nên bất ổn hơn; cuộc chiến đã làm đình đốn sản xuất, kinh tế trì trệ; từ một nước có nền kinh tế tương đối phát triển ở khu vực Trung Đông, Syria trở thành một quốc gia của chiến tranh, nghèo đói, và chết chóc.
Cuộc chiến tại Syria lúc đầu chỉ là cuộc nội chiến giữa một bên là Quân đội chính phủ Syria (SAA) và các phe phái nổi dậy, mà mạnh nhất là Quân đội Syria tự do (FSA); đến giữa tháng 7/2013, Tổng thống Assad chỉ còn kiểm soát khoảng 30-40% lãnh thổ, chính quyền của Tổng thống Assad khi đó ở vào thế “Nghìn cân treo sợi tóc”.
Đáp lại lời đề nghị của chính quyền Tổng thống al-Assad về việc hỗ trợ quân sự chống các nhóm nổi dậy và khủng bố, bắt đầu từ 9/2015, Nga bắt đầu chiến dịch không kích ở Syria; các cuộc không kích của Nga đã giúp SAA lật ngược cục diện cuộc chiến; mở ra những cơ hội mới cho Syria.
Nhưng Nga chỉ là quốc gia trợ giúp tốt cho Syria trong ngắn hạn; tuy nhiên, khách quan đánh giá, quốc gia thực sự cứu chính quyền của Tổng thống al-Assad khỏi sụp đổ chính là Iran. Có thể nói rằng, nếu không có sự giúp đỡ của Iran, Syria có thể không còn có cơ hội để nhận sự hỗ trợ Nga.
Tại chảo lửa Trung Đông, quan hệ giữa Iran và Israel là mối quan hệ khó có thể dung hòa, khả năng xảy ra chiến tranh giữa hai nước là khá cao. Trong khi đó Syria là đồng minh thân thiết của Iran; trên thực tế, Iran cũng phải giữ vững chính quyền của của Tổng thống al-Assad thân Iran, do Syria như là hàng rào tự nhiên của Iran đối với Israel, có ý nghĩa chiến lược cực kỳ cao đối với Iran.
Khi Iran giữ được chính quyền Syria hiện nay, họ có thể phá được thế bao vây của Mỹ và Israel và một số quốc gia Arab, mở rộng vành đai an ninh, tăng cường ảnh hưởng tại khu vực Trung Đông. Do đó, Iran hỗ trợ cho chính phủ Syria có thể nói là trên tinh thần “cứu bạn như tự cứu mình”.
Ngay từ năm 2011, lực lượng Quds của Iran, dưới sự chỉ huy của tướng Qasem Soleimani (đã bị Mỹ ám sát vào tháng 1/2020 tại Iraq), đã tham gia hỗ trợ cho chính phủ Assad ngay từ ban đầu của cuộc nội chiến; khi phiến quân Syria tấn công Thủ đô Damascus, Iran đã ngay lập tức đưa 100.000 binh sĩ, để giúp đỡ Tổng thống al-Assad.
Nhưng việc hỗ trợ của Iran cho Syria chủ yếu là huấn luyện, hậu cần, đưa các lực lượng bán quân sự đồng minh vào Syria (nhất là lực lượng Shiite), xây dựng kế hoạch tác chiến, chia sẻ tin tức tình báo và trợ giúp vũ khí. Người ta ước tính, Iran đã giúp đỡ tài chính cho Syria hàng tỷ USD.
Những chiến thắng quan trọng của SAA giành được, với sự hỗ trợ lớn lao của Iran, gồm có trận đánh đồng bằng al-Ghab, các cuộc tấn công giải phóng Aleppo, Dara'aya vào năm 2015 và chiến dịch al-Qusayr; giúp SAA và lực lượng Hezbollah giành được sự kiểm soát ở vùng miền bắc Qalamoun và biên giới từ Lebanon sang Syria.
Những chiến thắng quan trọng của SAA giành được, với sự hỗ trợ lớn lao của Iran, gồm có trận đánh đồng bằng al-Ghab, các cuộc tấn công giải phóng Aleppo, Dara'aya vào năm 2015 và chiến dịch al-Qusayr; giúp SAA và lực lượng Hezbollah giành được sự kiểm soát ở vùng miền bắc Qalamoun và biên giới từ Lebanon sang Syria.
Lực lượng phiến quân với sự trợ giúp của phương Tây và Thổ Nhĩ Kỳ, sau thời kỳ đầu thắng như chẻ tre, hiện tại chỉ còn kiểm soát tỉnh Idlib; với quyết tâm giải phóng đất nước, vừa qua SAA tiến hành các chiến dịch quân sự lớn tại Idlib. Nhận thấy sự thất bại của phiến quân, vào tháng 2/2020, Thổ Nhĩ Kỳ đã mở chiến dịch “Lá chắn Mùa xuân”, nhằm cứu phiến quân khỏi bị xóa sổ.
Trước tình hình leo thang mất kiểm soát, ngày 5/3/2020, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ ký thỏa thuận ngừng bắn tại tỉnh Idlib, tạm thời mang lại cơ hội hòa bình cho Syria; vì vậy một số chuyên gia cho rằng, Nga là đồng minh lớn nhất của Syria.
Đúng là sự giúp đỡ của Nga đã giúp Syria có lợi thế trong cuộc đối đầu với Thổ Nhĩ Kỳ, và tình hình thiếu hụt quân đội tạm thời của Syria, cũng đã được giải tỏa ở một mức độ nhất định, nhất là trong cuộc xung đột vừa qua tại tỉnh Idlib.
Mặc dù hiện tại, Nga đã đóng một vai trò lớn hơn trong tình hình ở Syria, nhưng chính Iran mới là đồng minh quan trọng nhất đã giúp Syria vượt qua giai đoạn khó khăn nhất; và không quá khi nói rằng, Iran là là nước hỗ trợ lớn nhất đối với Syria; nếu không có Iran, chính quyền của al-Assad đã sụp đổ, trước khi Nga ra tay giúp đỡ.
