Sáng 28/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề "việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành".
CẦN 'THƯỞNG' CHO CÁC DOANH NGHIỆP KINH TẾ XANH
Tham gia thảo luận, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, báo cáo giám sát cần làm rõ hơn một nội dung quan trọng như việc áp dụng các công cụ kinh tế trong bảo vệ môi trường nhằm thực hiện mục tiêu kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
Theo nữ đại biểu, báo cáo mới dừng ở việc liệt kê chính sách và con số, mà thiếu sự đánh giá liệu các công cụ này có phát huy hiệu quả như kỳ vọng hay không.
Mục tiêu chính của các công cụ kinh tế không chỉ là tạo nguồn thu, mà là thay đổi hành vi xã hội theo hướng thân thiện môi trường. Bà Tú Anh cho rằng, nhiều doanh nghiệp vẫn xem thuế, phí như chi phí bắt buộc, không phải động lực đổi mới công nghệ sạch.
"Quan trọng hơn, dù thu từ thuế và phí môi trường lớn, chi ngân sách cho bảo vệ môi trường chỉ chiếm khoảng 51% số thu, đồng nghĩa với việc khoản tiền đáng kể thu được từ các công cụ kinh tế môi trường không được phân bổ trực tiếp để giải quyết những vấn đề môi trường cấp bách", bà Tú Anh nói.
Ngoài ra, đại biểu cho hay, việc thu hút khu vực tư nhân vào những lĩnh vực như xử lý nước thải, rác thải…. chưa thực sự hiệu quả, có rất ít doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực này vì nguyên nhân chính là lợi nhuận thấp, rủi ro cao và thiếu các ưu đãi đủ mạnh. Do đó, báo cáo giám sát cần làm nổi bật những hạn chế này để thấy rõ khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn.
Từ đó, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh yêu cầu Chính phủ cần đồng bộ hóa việc định giá tài nguyên và dịch vụ hệ sinh thái, qua đó xác định đúng và đủ chi phí môi trường trong mọi hoạt động kinh tế.
Cùng với đó, bên cạnh việc "phạt" các hành vi gây ô nhiễm bằng thuế, phí, Nhà nước cần thưởng và khuyến khích nhiều hơn cho các hoạt động kinh tế xanh, tuần hoàn, tăng ưu đãi cho kinh tế xanh, như hỗ trợ lãi suất tín dụng xanh, bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch, và mở rộng phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn xã hội.
MÔI TRƯỜNG QUYẾT ĐỊNH TÍNH BỀN VỮNG
Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (đoàn Hải Phòng) cho rằng, trong bối cảnh phải đạt mục tiêu tăng trưởng 8 - 10%/năm, thu hút đầu tư FDI, công nghiệp hóa mạnh mẽ, nhiệm kỳ mới phải đối mặt với bài toán lớn, đó là phát triển mà không hủy hoại môi trường.
"Kết quả giám sát này là lời cảnh báo và là định hướng cho nhiệm kỳ sau, tránh rơi vào 'chu kỳ đánh đổi' như nhiều quốc gia mới nổi đã từng mắc phải", ông Sơn nói và đề nghị Chính phủ cần bám sát vào mục mục tiêu tăng trưởng 2 con số từ năm 2026 để có những giải pháp phù hợp.
Theo ông Sơn, để đạt mục tiêu tăng trưởng này sẽ tạo áp lực rất lớn lên môi trường, bởi vì tăng trưởng cao đòi hỏi gia tăng khai thác tài nguyên, năng lượng, sản xuất công nghiệp, logistics, xây dựng hạ tầng. Vì vậy, nếu không kiểm soát chặt, sẽ làm bùng phát ô nhiễm, suy thoái hệ sinh thái, khủng hoảng sức khỏe cộng đồng, tăng chi phí khắc phục.
Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn nhấn mạnh, môi trường là yếu tố nền tảng không thể thay thế. Tài nguyên, khí hậu, hệ sinh thái là "đầu vào tự nhiên" cho mọi hoạt động sản xuất, sinh hoạt, dịch vụ. Mất môi trường là mất khả năng duy trì sản xuất, mất chất lượng sống và làm suy giảm năng suất xã hội. Do đó, môi trường là hạ tầng thiết yếu cho phát triển.
Đặc biệt, ông nhấn mạnh môi trường quyết định tính bền vững chứ không phải tốc độ tăng trưởng.
"Một quốc gia có thể tăng GDP nhanh trong 5 - 10 năm, nhưng nếu đi kèm suy giảm chất lượng không khí, ô nhiễm sông hồ, mất rừng, suy thoái đất, chi phí y tế, thiên tai, mất đa dạng sinh học tăng vọt… thì cái giá phải trả sẽ triệt tiêu thành quả tăng trưởng và đẩy xã hội vào vòng xoáy "phát triển rồi phá hủy rồi chữa cháy"", ông Sơn nói.
Ngoài ra, theo ông Sơn, môi trường là nền tảng thu hút đầu tư chất lượng cao, không gây hủy hoại dài hạn. Các tập đoàn công nghệ cao, chuỗi cung ứng quốc tế đều yêu cầu tiêu chuẩn ESG (môi trường - khí hậu - phát thải). Nếu môi trường yếu kém, Việt Nam sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng xanh toàn cầu. Ngược lại, một nền kinh tế xanh, có môi trường sống tốt sẽ là lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên mới.
Ông Sơn nói rằng, phát triển kinh tế - xã hội sẽ không thể bền vững nếu môi trường tiếp tục bị coi là "hậu kiểm", "đi sau", hay "chốt chặn rủi ro". Môi trường vẫn là "trụ cột yếu" trong phát triển bền vững. Chỉ khi nào coi môi trường là một trụ cột đúng nghĩa, mới có thể gắn trách nhiệm bảo vệ môi trường vào đầu tư công, đầu tư tư nhân.
Vị đại biểu dẫn thực tế đầu tư FDI chất lượng cao chỉ đến với những nơi có tiêu chuẩn môi trường rõ ràng như: Apple, Samsung, Lego, Nike, Panasonic… đều đặt ESG và phát thải carbon là điều kiện tiên quyết. Dự án LEGO trị giá 1 tỷ USD ở TP HCM chỉ đầu tư vì cam kết "điện tái tạo 100% và hệ thống tuần hoàn nước".
Từ đó, ông Sơn cho rằng, nếu không có tiêu chuẩn môi trường rõ ràng, nhất quán, Việt Nam sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng xanh toàn cầu, kể cả khi có giá nhân công rẻ.
