Rau xanh từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong chế độ ăn uống lành mạnh của con người. Chúng là nguồn cung cấp dồi dào vitamin, khoáng chất, chất xơ và các hợp chất thực vật có lợi, giúp tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện hệ tiêu hóa, hỗ trợ kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tim mạch hay tiểu đường. Ăn đủ rau xanh mỗi ngày giúp cơ thể tràn đầy năng lượng, làn da tươi trẻ và tinh thần minh mẫn.
Tuy nhiên, quan niệm "cứ rau là tốt" có thể chưa hoàn toàn chính xác. Dù phần lớn rau xanh đều có lợi, nhưng không phải tất cả các loại rau đều phù hợp với mọi đối tượng, đặc biệt là khi tiêu thụ với số lượng lớn hoặc không đúng cách. Thực tế, một số loại rau quen thuộc trong bữa ăn hàng ngày, nếu không cẩn trọng, lại có thể tiềm ẩn những nguy cơ không mong muốn đối với sức khỏe, đặc biệt là chức năng thận.
1. Rau dền
Rau dền là một loại rau phổ biến, được nhiều người yêu thích bởi hương vị thanh mát và giá trị dinh dưỡng cao. Rau dền giàu sắt, canxi, vitamin A, C và nhiều khoáng chất thiết yếu khác, rất tốt cho người thiếu máu, phụ nữ mang thai và trẻ em. Tuy nhiên, rau dền lại chứa một lượng đáng kể oxalat, một hợp chất tự nhiên có thể liên kết với canxi trong cơ thể tạo thành tinh thể canxi oxalat. Khi những tinh thể này tích tụ quá nhiều trong thận, chúng có thể hình thành sỏi thận.
Rau dền có thể khiến người có nguy cơ sỏi thận sẵn có trở nên trầm trọng hơn. (Ảnh minh hoạ).
Đặc biệt, những người có tiền sử sỏi thận hoặc có nguy cơ cao bị sỏi thận do các yếu tố di truyền, lối sống, cần hạn chế ăn rau dền. Để giảm thiểu nguy cơ này, bạn nên luộc rau dền kỹ và bỏ phần nước luộc, vì oxalat có thể hòa tan trong nước. Ngoài ra, việc bổ sung đủ nước mỗi ngày cũng rất quan trọng để giúp thận đào thải các chất cặn bã, bao gồm cả oxalat, ra khỏi cơ thể một cách hiệu quả.
2. Khổ qua
Khổ qua hay mướp đắng, là một loại quả không chỉ là món ăn quen thuộc mà còn được biết đến với nhiều công dụng y học, đặc biệt là khả năng hỗ trợ kiểm soát đường huyết cho người tiểu đường. Khổ qua chứa nhiều vitamin C, A, folate, kali và chất xơ, giúp tăng cường miễn dịch, cải thiện tiêu hóa và có tác dụng chống oxy hóa. Tuy nhiên, khổ qua cũng chứa một lượng nhất định axit oxalic và glycoside, những chất có thể gây ảnh hưởng đến chức năng thận nếu tiêu thụ quá mức.
Axit oxalic trong khổ qua có thể kết hợp với canxi để tạo thành sỏi canxi oxalat, tương tự như rau dền. Mặc dù lượng axit oxalic trong khổ qua không quá cao, nhưng đối với những người có vấn đề về thận hoặc có nguy cơ cao bị sỏi thận, việc ăn khổ qua thường xuyên và với số lượng lớn có thể không có lợi.
Khổ qua có tác dụng thanh nhiệt nhưng không hợp người có vấn đề về thận. (Ảnh minh hoạ).
Hơn nữa, một số nghiên cứu chỉ ra rằng glycoside trong khổ qua có thể gây áp lực lên thận khi cơ thể phải xử lý chúng. Để an toàn, bạn nên chế biến khổ qua bằng cách luộc hoặc chần qua nước sôi trước khi nấu để loại bỏ bớt một số chất không mong muốn.
3. Đậu bắp
Đậu bắp là loại quả được ưa chuộng bởi độ nhớt đặc trưng và những lợi ích sức khỏe tuyệt vời mà nó mang lại. Đậu bắp giàu chất xơ, vitamin C, K, folate và magie, rất tốt cho hệ tiêu hóa, hỗ trợ kiểm soát đường huyết và có tác dụng chống viêm. Tuy nhiên, chính chất nhầy đặc trưng của đậu bắp lại chứa một lượng lớn oxalat.
Giống như rau dền và khổ qua, oxalat trong đậu bắp có thể liên kết với canxi trong nước tiểu và hình thành sỏi canxi oxalat trong thận. Mặc dù hàm lượng oxalat trong đậu bắp không quá cao so với một số loại rau khác, nhưng nếu bạn thường xuyên ăn đậu bắp với số lượng lớn mà không uống đủ nước, nguy cơ tích tụ oxalat và hình thành sỏi thận sẽ tăng lên.
Đặc biệt, những người đã từng bị sỏi thận hoặc có yếu tố nguy cơ cần cân nhắc lượng đậu bắp tiêu thụ trong chế độ ăn hàng ngày. Để giảm thiểu nguy cơ, bạn nên kết hợp đậu bắp với các thực phẩm giàu canxi khác hoặc uống đủ nước để giúp thận đào thải oxalat hiệu quả hơn.
Người từng bị sỏi thận hoặc đang có chức năng thận suy giảm nên hạn chế đậu bắp. (Ảnh minh hoạ).
4. Rau muối chua
Rau muối chua, đặc biệt là dưa muối, cà muối, là món ăn dân dã và quen thuộc trong bữa cơm của nhiều gia đình Việt. Chúng giúp kích thích vị giác, dễ ăn cơm và cung cấp một lượng nhỏ men vi sinh có lợi cho đường ruột. Tuy nhiên, rau muối chua lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe, đặc biệt là đối với thận, chủ yếu do hàm lượng muối (natri) cao và quá trình lên men không kiểm soát.
Lượng muối cao trong rau muối chua sẽ khiến cơ thể phải giữ nước để cân bằng nồng độ natri, gây ra gánh nặng lớn cho thận. Thận phải làm việc cật lực hơn để lọc và đào thải lượng natri dư thừa, lâu dần có thể dẫn đến suy giảm chức năng thận. Hơn nữa, việc tiêu thụ nhiều muối còn có thể dẫn đến cao huyết áp, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh thận mạn tính.
Rau muối chua tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho thận nếu ăn quá thường xuyên. (Ảnh minh hoạ).
Ngoài ra, trong quá trình muối chua, nếu không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm hoặc thời gian muối không đủ, có thể sản sinh ra nitrit, một chất có khả năng gây ung thư. Để bảo vệ sức khỏe thận, bạn nên hạn chế tối đa việc ăn rau muối chua, đặc biệt là những loại được làm thủ công mà không kiểm soát được lượng muối và quy trình sản xuất.