Lá hẹ là một trong những loại rau gia vị quen thuộc trong ẩm thực Việt Nam, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Không chỉ mang đến hương vị đặc trưng, lá hẹ còn được biết đến với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe và là nguyên liệu không thể thiếu trong một số món ăn truyền thống.
Theo tìm hiểu, lá hẹ (tên khoa học: Allium tuberosum) thuộc họ Hành (Alliaceae). Đây là loại cây thân thảo, cao khoảng 30–50 cm. Cây mọc thành bụi, thân ngắn, rễ chùm, lá mọc thẳng từ gốc và có hình dải dài, dẹt, mềm mại, màu xanh mướt. Khác với lá hành có hình tròn rỗng, lá hẹ mỏng và dẹp. Khi cây ra hoa, cụm hoa mọc thành tán ở đầu ngọn, hoa màu trắng nhỏ, rất đẹp mắt.
Hẹ có nguồn gốc từ Trung Quốc và các vùng Đông Á, sau đó được du nhập và trồng phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhờ khả năng thích nghi tốt với điều kiện khí hậu, đất đai và kỹ thuật chăm sóc đơn giản, hẹ thường được trồng ở vườn nhà, ven ruộng, thậm chí mọc hoang dại.
Lá hẹ có mùi thơm nồng nhẹ, đặc trưng của họ hành tỏi, nhưng dịu hơn lá hành, ít cay và dễ chịu hơn nhiều. Khi nấu chín, hương vị của lá hẹ lan tỏa và tạo điểm nhấn cho món ăn. Nhờ mùi vị thanh mát và tính chất ấm, hẹ thường được dùng trong các món canh giải cảm, món ăn cho người mới ốm dậy.
Một trong những món phổ biến nhất là canh hẹ trứng, canh hẹ với đậu hũ non... Với trẻ nhỏ hoặc người cảm sốt, cháo hẹ là lựa chọn lý tưởng. Trong các món mặn, hẹ xào gan, hẹ xào thịt bò hay hẹ xào hải sản là những món ăn thơm ngon, đậm đà, có tính ấm giúp làm ấm bụng và kích thích tiêu hóa. Lá hẹ cũng thường được dùng như một loại rau gia vị trong bún, phở hoặc ăn kèm bánh cuốn, góp phần làm tăng hương thơm và kích thích vị giác.
Trước đây, cây hẹ mọc đầy ở các miền quê nhưng không được mấy ai để ý. Những năm gần đây, hẹ trở thành đặc sản được người thành phố ưa chuộng. Tại các chợ truyền thống hay trên chợ mạng, lá hẹ được bán với giá khoảng 30.000 đồng/kg. Nhiều hộ dân còn mở rộng trồng lá hẹ cùng các loại rau gia vị để tăng thêm thu nhập.
Thành phần của loại rau này sở hữu giá trị dinh dưỡng cao khi giàu các dưỡng chất tốt. Trong đó, bao gồm: protein, chất chống oxy hóa, chất xơ, các loại vitamin, các khoáng chất (magie, canxi, photpho,...), các loại đường (fructose, glucose, lactose, sucrose) đồng thời chứa ít calo. Cụ thể, cứ 1kg lá hẹ có chứa từ 5-10g chất đạm, từ 5-30g đường, cùng với đó là nhiều vitamin A, vitamin C, chất xơ, canxi, photpho,... Với thành phần dinh dưỡng tốt cho cơ thể, loại rau này có nhiều tác dụng.
Trong Đông y, loại rau này có vị cay, hơi chua, tính ấm, được mệnh danh là rau của thận. Y học hiện đại cũng khẳng định trong lá hẹ chứa nhiều dưỡng chất quý giúp cải thiện tuần hoàn máu và hỗ trợ chức năng sinh lý nam giới nhờ khả năng thúc đẩy sản sinh hormone testosterone.
Những tác dụng của lá hẹ với sức khỏe:
Tăng cường hệ miễn dịch
Hương thơm đặc trưng của lá hẹ xuất phát từ các hợp chất sulfide – thành phần có khả năng kháng viêm, diệt khuẩn mạnh mẽ. Nhờ đó, hẹ giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. Trong Đông y, lá hẹ còn được dùng như một vị thuốc trị ho, cảm lạnh. Một số bài thuốc dân gian thường sử dụng lá hẹ hấp cùng đường phèn hoặc mật ong để giảm ho, tiêu đờm – như một dạng "kháng sinh tự nhiên" an toàn.
Ngăn ngừa ung thư
Lá hẹ chứa các hợp chất thuộc nhóm allium, đặc biệt là lưu huỳnh hữu cơ – những chất được nghiên cứu có khả năng ức chế sự phát triển và lan rộng của tế bào ung thư. Bổ sung hẹ vào khẩu phần ăn hàng ngày không chỉ giúp tăng cường sức khỏe tổng thể mà còn có thể góp phần phòng ngừa một số bệnh ung thư.
Hỗ trợ xương chắc khỏe
Vitamin K dồi dào trong lá hẹ là dưỡng chất thiết yếu tham gia vào quá trình tạo xương, duy trì mật độ xương và ngăn ngừa loãng xương. Ngoài ra, lá hẹ còn cung cấp thêm vitamin A – một vi chất hỗ trợ ngăn chặn thoái hóa xương ở người lớn tuổi.
Cải thiện trí nhớ và chức năng não bộ
Choline và folate – hai thành phần có trong lá hẹ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện khả năng nhận thức và ghi nhớ. Đặc biệt, folate còn được chứng minh có khả năng làm giảm các triệu chứng rối loạn tâm trạng và suy giảm nhận thức ở người cao tuổi.
Giải độc và kháng khuẩn
Lá hẹ giúp lợi tiểu, thúc đẩy quá trình đào thải độc tố ra khỏi cơ thể, từ đó làm giảm gánh nặng cho gan và các cơ quan khác. Đồng thời, hoạt chất allicin trong hẹ có khả năng kháng khuẩn, chống viêm hiệu quả, hỗ trợ làm lành vết thương, đặc biệt là những vết thương ngoài da.
Lưu ý khi sử dụng
Mặc dù lá hẹ có nhiều lợi ích, nhưng không nên ăn quá nhiều trong một lần. Tránh ăn hẹ đã nấu chín để qua đêm vì có thể gây hại cho sức khỏe. Ngoài ra, người có cơ địa nhiệt, dạ dày yếu, đang bị mụn nhọt, bệnh về mắt hoặc hệ tiêu hóa nên hạn chế dùng hẹ. Lá hẹ cũng không nên kết hợp với một số thực phẩm như thịt trâu hoặc mật ong để tránh phản ứng bất lợi cho cơ thể.
