Tuổi già là giai đoạn mà cơ thể đã bắt đầu bước vào hành trình suy giảm về nhiều mặt từ hệ miễn dịch, tiêu hóa cho đến tim mạch, xương khớp. Chính vì vậy, nhiều người cao tuổi có xu hướng chủ động chăm sóc sức khỏe hơn bao giờ hết như ăn uống kỹ lưỡng, ngủ nghỉ điều độ, siêng năng tập luyện, uống thêm vitamin và thực phẩm bổ sung.
Tuy nhiên, không phải thói quen nào cũng mang lại lợi ích thực sự. Có những hành động tưởng chừng rất tốt, lại tiềm ẩn nguy cơ gây hại nếu thực hiện sai cách, sai thời điểm hoặc áp dụng một cách máy móc. Để sức khỏe tuổi già được duy trì một cách bền vững, cần hiểu đúng và làm đúng. Dưới đây là 4 thói quen chăm sóc sức khỏe phổ biến nhưng lại dễ phản tác dụng, người cao tuổi và người chăm sóc cần đặc biệt lưu ý.
1. Vận động quá sức hoặc sai thời điểm
Người cao tuổi được khuyến khích vận động đều đặn, nhưng việc đi bộ 10.000 bước mỗi ngày hoặc chạy bộ ngay sau khi thức dậy có thể là quá sức. Sau một đêm ngủ dài, cơ thể người già cần thời gian để “khởi động” nhẹ nhàng, giúp điều hòa huyết áp và tuần hoàn. Chạy hay đi bộ mạnh ngay khi vừa rời giường có thể làm tăng nguy cơ tụt huyết áp, chóng mặt, thậm chí đột quỵ.
Tập thể dục là thói quen tốt, nhưng nếu vận động sai cách hoặc quá sức, đặc biệt ở người cao tuổi, có thể dẫn đến nhiều hệ lụy cho tim mạch, xương khớp và huyết áp. (Ảnh minh hoạ).
Ngoài ra, việc ép bản thân phải đạt chỉ tiêu 10.000 bước mỗi ngày cũng không cần thiết. Với người cao tuổi, vận động nên được điều chỉnh phù hợp với thể trạng, chẳng hạn đi bộ 15-30 phút vào buổi sáng muộn hoặc chiều mát, tập nhẹ nhàng các bài khí công, yoga hay dưỡng sinh để tăng cường sức khỏe mà không gây quá tải cho tim mạch và khớp xương.
2. Ăn kiêng quá mức hoặc loại bỏ hoàn toàn một số nhóm thực phẩm
Nhiều người cao tuổi áp dụng chế độ ăn “lành mạnh” bằng cách ăn nhiều rau xanh, cá, ngũ cốc nguyên hạt, điều này rất tốt. Tuy nhiên, việc loại bỏ hoàn toàn thịt, tinh bột, chất béo và muối lại có thể gây hại.
Ở tuổi già, nhu cầu dinh dưỡng vẫn cần được đảm bảo đầy đủ để duy trì khối cơ, xương chắc khỏe và hệ miễn dịch. Cắt hoàn toàn chất béo có thể ảnh hưởng đến hấp thu vitamin A, D, E, K; không ăn muối dễ gây mệt mỏi, giảm chức năng thần kinh; thiếu carbohydrate làm suy giảm năng lượng. Chế độ ăn quá khắt khe khiến cơ thể thiếu dưỡng chất, dễ suy kiệt, tụt cân, loãng xương và mất cơ.
Thay vào đó, người già nên ăn uống cân bằng, giảm lượng nhưng không bỏ hẳn, ưu tiên thực phẩm tươi, ít chế biến và chia nhỏ khẩu phần trong ngày để dễ tiêu hóa.
3. Sai lệch về giấc ngủ và sinh hoạt
Giấc ngủ và sinh hoạt điều độ rất quan trọng ở tuổi già, nhưng một số thói quen được cho là “bảo vệ sức khỏe” lại dễ phản tác dụng. Ví dụ, người già thường ngủ trưa lâu hơn 30 phút để “lấy lại sức”, nhưng điều này có thể khiến giấc ngủ đêm bị rối loạn, ngủ không sâu, khó vào giấc. Thói quen tắm nước nóng lâu, mặc quần áo ấm, mang tất dày trước khi ngủ tưởng là giúp giữ ấm, nhưng lại dễ làm giãn mạch quá mức, khiến huyết áp tụt, tăng nguy cơ đột quỵ ở người có bệnh nền tim mạch.
Các chuyên gia khuyến cáo người cao tuổi nên duy trì thời gian ngủ ban đêm khoảng 6-8 tiếng, ngủ trưa khoảng 20-30 phút. (Ảnh minh hoạ).
Ngoài ra, việc uống nước ngay trước khi đi ngủ để “thư giãn” lại gây tiểu đêm, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Ngủ quá lâu cũng không tốt. Thời gian lý tưởng cho người cao tuổi là 6-8 tiếng mỗi đêm và nên ngủ sớm, dậy sớm, giữ giờ giấc cố định.
4. Tự ý dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng
Không ít người cao tuổi tự ý dùng thuốc bổ, thuốc nam, thực phẩm chức năng theo lời mách, quảng cáo mà không có chỉ định từ bác sĩ. Điều này rất nguy hiểm. Một số loại thực phẩm chức năng có thể chứa hoạt chất ảnh hưởng đến gan, thận hoặc tương tác bất lợi với thuốc điều trị bệnh mạn tính như: tiểu đường, huyết áp, tim mạch,...
Việc dùng thuốc không đúng, không rõ nguồn gốc, hoặc kết hợp nhiều loại thuốc có thể gây nguy hiểm. (Ảnh minh hoạ).
Thậm chí, dùng quá liều vitamin hay khoáng chất cũng có thể gây hại cho sức khoẻ. Ngoài ra, việc tự ý mua thuốc điều trị triệu chứng như đau đầu, mất ngủ, tiêu hóa… mà không rõ nguyên nhân bệnh dễ khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng. Người cao tuổi nên khám sức khỏe định kỳ, dùng thuốc và thực phẩm hỗ trợ theo chỉ định và giám sát của bác sĩ, tránh “chữa lành đâu chưa thấy, hại thân thì đã rõ”.