Bí ngô là loài cây thuộc họ bầu bí (Cucurbitaceae), có thân leo bò sát mặt đất, lá to và xù xì, hoa màu vàng rực rỡ. Quả bí ngô thường có hình tròn, bầu dục hoặc dẹt, kích thước lớn, vỏ dày, màu xanh khi còn non và chuyển sang vàng cam khi chín. Bên trong chứa ruột xốp và nhiều hạt dẹp, màu trắng ngà. Thịt quả dày, có màu vàng cam, khi nấu lên mềm và thơm.
Bí ngô có nguồn gốc từ châu Mỹ, được người dân bản địa trồng cách đây hơn 7.500 năm. Sau khi người châu Âu đến châu Mỹ, giống cây này được mang đi khắp thế giới. Tại Việt Nam, bí ngô được trồng phổ biến từ Bắc chí Nam, đặc biệt là ở các vùng trung du và miền núi.
Thịt bí ngô có vị ngọt nhẹ, bùi và béo. Khi nấu chín, bí có độ mềm vừa phải, không bở nát, mùi thơm dễ chịu. Vị thanh mát của bí ngô rất dễ kết hợp với nhiều nguyên liệu khác, phù hợp với khẩu vị của cả trẻ nhỏ và người già.
Một trong những món ăn phổ biến nhất là canh bí ngô hầm xương. Ngoài ra, bí ngô xào tỏi cũng được ưa chuộng bởi cách làm đơn giản mà vẫn giữ trọn hương vị. Vào những ngày trời se lạnh, một bát súp bí ngô nóng hổi, sánh mịn vừa ngon miệng lại tốt cho hệ tiêu hóa.
Không chỉ dùng trong món mặn, bí ngô còn có mặt trong nhiều món ngọt như chè bí ngô, bí ngô hấp nước cốt dừa hay bánh bí ngô chiên giòn. Gần đây, nhiều người còn sáng tạo thêm các món như sữa bí ngô, bánh nướng bí ngô hay mứt bí ngô, vừa mới lạ, vừa giàu dinh dưỡng.
Bí ngô có thể trồng quanh năm nhưng thích hợp nhất là vụ xuân và vụ hè thu (tháng 2–4 hoặc tháng 7–9). Sau khi gieo khoảng 90–120 ngày tùy giống, bí bắt đầu cho quả. Nếu trồng lấy ngọn non hoặc hoa, thời gian thu ngắn hơn (khoảng 40–50 ngày).
Tại các chợ và siêu thị, bí ngô được bày bán với giá rẻ, chỉ từ 8.000 đồng/kg. Thời điểm trái mùa, giá có thể lên tới 20.000 đồng/kg.
Loại quả này giàu chất xơ, vitamin A, carotene, canxi... Cao hơn cả là hàm lượng axit folic. Cứ 100 gram bí ngô bao tử chứa khoảng 200 microgam axit folic. Trong khi đó, 100 gram táo chỉ chứa 7-20 microgam axit folic.
Những tác dụng của quả bí ngô với sức khỏe
Giàu beta carotene
Tương tự như cà rốt hay khoai lang, bí ngô là nguồn cung cấp beta-carotene phong phú, một chất chống oxy hóa mạnh, khi vào cơ thể sẽ được chuyển hóa thành vitamin A. Vitamin A không chỉ giúp tăng cường thị lực mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, giúp cơ thể khỏe mạnh và duy trì chức năng sinh lý bình thường.
Tăng cường thị lực
Chỉ một chén bí ngô đã cung cấp tới 200% lượng vitamin A cần thiết mỗi ngày. Việc bổ sung bí ngô vào chế độ ăn thường xuyên sẽ giúp cải thiện thị giác, ngăn ngừa các bệnh liên quan đến mắt và duy trì đôi mắt sáng khỏe.
Giảm nguy cơ mắc ung thư
Vitamin A từ thực phẩm tự nhiên như bí ngô được chứng minh có khả năng giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, trong đó có ung thư phổi và ung thư tuyến tiền liệt. Đáng lưu ý, các nghiên cứu tại Hoa Kỳ chỉ ra rằng hiệu quả này đến từ việc hấp thụ vitamin A qua thực phẩm, không phải từ các loại thuốc bổ sung.
Hỗ trợ hệ miễn dịch mạnh mẽ
Bí ngô chứa không chỉ beta-carotene mà còn có vitamin C, vitamin E, sắt và folate – những vi chất quan trọng giúp tăng cường khả năng đề kháng. Việc bổ sung bí ngô giúp các tế bào miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn, nâng cao khả năng chống lại vi khuẩn và đẩy nhanh quá trình hồi phục vết thương.
Ổn định huyết áp
Màu cam đặc trưng của bí ngô là dấu hiệu của hàm lượng kali cao – một yếu tố quan trọng giúp điều hòa huyết áp. Ngoài ra, hạt bí ngô không tẩm muối cũng rất tốt, vì chúng chứa nhiều khoáng chất và sterol thực vật có khả năng làm tăng cholesterol "tốt" (HDL), từ đó góp phần duy trì huyết áp ổn định.
Cung cấp kali, tốt cho tim và xương
Kali trong bí ngô có nhiều lợi ích đáng kể, như giảm nguy cơ đột quỵ, ngăn ngừa sỏi thận và hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường type 2. Đồng thời, kali còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe xương khớp.
Hỗ trợ giảm cân và tiêu hóa
Với hàm lượng chất xơ cao nhưng lại ít calo, bí ngô là lựa chọn lý tưởng cho những ai đang theo đuổi chế độ ăn lành mạnh. Chất xơ không chỉ giúp tạo cảm giác no lâu mà còn hỗ trợ quá trình tiêu hóa, cải thiện chức năng ruột và ngăn ngừa táo bón.
Cải thiện giấc ngủ
Hạt bí ngô chứa tryptophan – một loại axit amin thiết yếu giúp cơ thể sản sinh serotonin. Chất dẫn truyền thần kinh này không chỉ mang lại cảm giác thư giãn, dễ chịu mà còn góp phần cải thiện chất lượng giấc ngủ, giúp bạn ngủ ngon và sâu giấc hơn.
Làm đẹp da, chống lão hóa
Nhờ giàu beta-carotene và các chất chống oxy hóa, bí ngô có khả năng bảo vệ làn da khỏi tác hại của gốc tự do – yếu tố gây lão hóa sớm. Bên cạnh đó, bí ngô còn giúp làm dịu các vùng da viêm, giữ cho da mềm mại, sáng mịn và trẻ trung.
Tốt cho tim mạch
Chế độ ăn giàu chất xơ luôn gắn liền với việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Bí ngô không chỉ chứa nhiều chất xơ mà còn cung cấp vitamin A và kali – những dưỡng chất thiết yếu giúp tim hoạt động khỏe mạnh và bền bỉ theo thời gian.
