Bên cạnh các loại rau ăn kèm với thịt nướng vô cùng quen thuộc như lá vừng, rau thơm, xà lách, ở các tỉnh Tây Bắc (đặc biệt là Phú Thọ) có một loại lá nghe tên rất lạ, chắc chắn nhiều người chưa từng biết tới, đó là lá dổi đất.
Lá dổi đất còn gọi là dổi ăn lá, đó là cách người Tây Bắc gọi để phân biệt với cây dổi cho thu hoạch hạt
Cây dổi đất là một loại thảo mộc nhỏ thuộc nhóm cây bụi, có thân mềm và chứa tinh dầu thơm đặc trưng. Cây thường cao từ 1 đến 3 mét. Lá có hình tim, kích thước lớn, dài khoảng 15 – 25 cm, rộng 12 – 20 cm, đầu nhọn, nổi bật với nhiều gân dọc. Lá mọc so le và thường tỏa ngang trên cành, tạo thành tán rộng. Hoa cây nhỏ, màu trắng, mọc thành chùm ở đầu cành.
Trong tự nhiên, cây dổi đất thường sinh trưởng trong các khu rừng mưa nhiệt đới và rừng thưa cận nhiệt đới, phân bố chủ yếu ở Nam Mỹ, Đông Nam Á và một số đảo thuộc Thái Bình Dương. Tại Việt Nam, cây mọc hoang dại ven các khe suối trong rừng rậm, trải dài từ Bắc đến Nam. Đặc biệt, ở các tỉnh miền núi Tây Bắc, dổi đất được người dân sử dụng để ăn kèm trong các món luộc, món nướng.
Lá dổi đất được sử dụng linh hoạt, ăn kèm với các món thịt nướng, cá nướng, hoặc để nấu canh...
Không nổi tiếng như hạt dổi – thứ gia vị được ví như “vàng rừng”, lá dổi đất âm thầm hiện diện trong bữa cơm của người vùng cao từ bao đời nay. Người dân địa phương còn gọi với tên là dổi ăn lá, để phân biệt với cây dổi lấy hạt.
Chị Bích (ở phường Hòa Bình, Phú Thọ) chia sẻ: "Lá dổi có mùi tinh dầu rất thơm. Ngày trước nhà nào cũng có vài cây trong vườn, chúng tự mọc ở bờ bụi hoặc được người dân trồng ven hàng rào. Lá này có thể sử dụng để làm món vịt nướng, thịt heo rừng nướng, ba chỉ nướng hoặc làm chẩm chéo, nấu canh cá, lươn, ốc...
Ở quê, sau mỗi trận mưa rào, cây dổi lại bật chồi non, xanh rì, mơn mởn. Cây dễ trồng, chẳng đòi hỏi chăm bón gì nhiều, chỉ cần có nắng nhẹ, đất tơi là cây phát triển".
Bạn Hoàn (ở Sơn La) cho hay: “Ở quê mình, lá dổi đất là nguyên liệu không thể thiếu trong gian bếp. Người ta thường giã nhỏ lá cùng các gia vị khác để ướp thịt, cá. Sau đó, gói nguyên liệu vào lá dổi, buộc bằng sợi chuối rồi đem nướng hoặc chiên. Mùi thơm lan tỏa, hương vị thấm đẫm khiến ai cũng mê".
Cây dổi đất dễ trồng và nhanh cho thu hoạch
Hiện nay, lá dổi thành đặc sản ở thành phố, nhiều người tò mò tìm mua về thưởng thức. Vì thế, người dân ở Tây Bắc mở rộng mô hình trồng cây đổi để bán ra thị trường.
Trên thị trường có vài địa chỉ bán đặc sản Tây Bắc có rao bán lá dổi với giá lên tới 100.000 đồng/kg. Loại cây này cũng rất dễ trồng, thích nghi tốt với nhiều điều kiện thời tiết. Người yêu thích món nướng hoàn toàn có thể trồng tại nhà, ở ban công, cửa sổ hay dưới bóng cây lớn, miễn là nơi đó có ánh sáng nhẹ.
