Ở các tỉnh Tây Bắc có một loại khế vô cùng lạ, thoạt nhìn nhiều người sẽ nhầm đây là quả nhót nhưng không phải, đó chính xác là quả khế tàu.
Khế tàu còn được biết đến với các tên gọi như khế kiểng hay khế dưa, có tên khoa học là Averrhoa bilimbi, thuộc họ Chua me đất (Oxalidaceae). Loài cây này có nguồn gốc từ khu vực Đông Nam Á, chủ yếu là Malaysia và Indonesia, sau đó được du nhập vào Việt Nam. Chính vì vậy, người dân thường gọi là "khế tàu" để dễ phân biệt với các giống khế ta truyền thống như khế chua và khế ngọt.
Quả khế tàu có hình dáng khác hẳn với trái khế thông thường
Cây khế tàu có thân, lá và hoa mang sắc tím đặc trưng, thoạt nhìn khá giống với khế ta. Tuy nhiên, điểm khác biệt rõ rệt nằm ở hình dáng quả. Chúng có hình dáng thuôn dài, không có múi như khế ta, và thường có màu xanh nhạt, khi chín sẽ hơi ngả vàng. Điểm đặc trưng là quả khế tàu có những rãnh nhỏ trên thân chứ không chia thành từng múi rõ rệt như khế ta. Chính vì dáng vẻ độc đáo, quả mọc thành chùm sai lúc lỉu, khế tàu thường được trồng để làm cây kiểng, tạo điểm nhấn sinh động cho vườn nhà, sân vườn hoặc tiểu cảnh.
Trá khế tàu khi chưa chín có vỏ màu xanh, vị rất chua, khi chín trái sẽ chuyển sang màu vàng nhạt. Dù nhỏ bé và có vị chua gắt, quả khế tàu lại là món khoái khẩu của nhiều người, đặc biệt là trẻ con và chị em văn phòng. Trái còn xanh thường được rửa sạch, bổ đôi rồi chấm muối ớt, hoặc lắc muối ớt đường, một món ăn vặt vừa chua, vừa cay, vừa ngọt kích thích vị giác.
Thậm chí, nhiều người còn sáng tạo khi đem lắc khế tàu với mắm ớt đường, tạo ra hương vị lạ miệng, ăn hoài không ngán. Cảm giác cắn miếng khế xanh, vị chua lan đến tận đầu lưỡi rồi dần dần dịu lại, hòa với vị mặn và ngọt khiến ai đã ăn một miếng lại muốn ăn thêm miếng nữa.
Quả khế tàu có vị chua gắt, nhưng là món ăn vặt được nhiều người ưa chuộng
Chị Linh (ở Hòa Bình) chia sẻ: “Nhà tôi trồng khế tàu từ lâu, mùa nào cũng có trái. Hồi nhỏ hay trèo cây hái khế xanh chấm muối ớt ăn với mấy đứa trong xóm, vị chua đến rát lưỡi mà vẫn thích. Giờ lớn rồi, cứ thấy khế tàu lại nhớ tuổi thơ”. Không chỉ ăn sống, người dân còn dùng khế tàu làm nguyên liệu nấu canh chua, kho cá thay cho me, sấu. Quả chín thì có thể chế biến thành mứt, món đặc sản đang được ưa chuộng trong giới văn phòng và người sành ăn.
Mấy năm gần đây, mứt khế tàu trở thành một món ăn vặt lạ miệng, được đóng gói đẹp mắt và rao bán trên các sàn thương mại điện tử với giá khoảng 150.000 đồng/kg. Loại mứt này giữ lại phần vị chua tự nhiên của khế, kết hợp với độ giòn nhẹ và hương thơm thoang thoảng, tạo nên một sản phẩm vừa quen vừa lạ.
Mứt khế tàu là món ăn vặt được chị em thành phố ưa chuộng
Từ loại quả dân dã từng bị bỏ quên, khế tàu giờ đây đã có mặt trong giỏ quà biếu, trở thành một phần trong trào lưu tìm về hương vị xưa giữa đời sống hiện đại.