Loài chuối kỳ lạ, không chịu đẻ con, toàn thân đều là thuốc

Chuối cô đơn hay còn gọi là chuối mồ côi, chuối hoa sen, chuối hột Phước Bình. Chuối cô đơn có đặc tính sinh thái mọc ở vùng núi cao, cây chỉ tái sinh bằng hạt, từ khi nảy mầm đến trổ buồng chỉ duy nhất một thân cây mẹ, không đẻ cây con như chuối thường. Về đặc điểm, chuối cô đơn có chiều cao từ 3 - 5 mét, gốc phình to, hoa có màu xanh cốm, nở rộ như hoa sen.
Cây chuối cô đơn tại Vườn quốc gia Phước Bình (huyện Bác Ái, Ninh Thuận). Ảnh: Nguyễn Thành – TTXVN.

Mỗi cây chuối cô đơn cho một buồng duy nhất, buồng lớn có 8 - 10 nải, buồng nhỏ 6 - 7 nải, mỗi nải chuối gồm 13 - 15 quả. Mỗi quả chuối có nhiều hạt, hạt to gấp 1,5 - 2 lần so với chuối hột rừng thông thường. Một buồng chuối cô đơn có thể thu được từ 3 - 5 kg hạt. Hạt chuối có màu đen, rốn lõm sâu, khi đập vỡ lớp vỏ hạt bên trong có chứa tinh thể bột màu trắng.

Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phòng Khoa học và Hợp tác Quốc tế - Vườn quốc gia Phước Bình cho biết, chuối cô đơn là loài thực vật ngoài chức năng góp phần làm đa dạng môi trường sinh thái còn được người dân địa phương sử dụng làm dược liệu có tác dụng điều trị một số bệnh trong y học dân gian.

Đây là loài thực vật sống độc lập, phân bố không phổ biến, có tác dụng y học được người dân thu hái ngoài tự nhiên khá nhiều. Vườn quốc gia Phước Bình đang nghiên cứu, nhân giống chuối cô đơn tại vườn thực vật để bảo tồn, chuyển giao cho người dân có nhu cầu trồng nhân rộng.

Nhằm xác định thành phần các chất có trong hạt chuối cô đơn và tác dụng dược liệu, Sở Khoa học và Công nghệ Ninh Thuận đã phối hợp với Trung tâm Sâm và Dược liệu Thành phố Hồ Chí Minh tiến hành lấy mẫu hạt chuối cô đơn phân tích thành phần hóa học. Qua đó, xác định sự hiện diện của các nhóm hợp chất chính; xác định hàm lượng các nhóm chất chính; chiết xuất cao chiết từ hạt chuối cô đơn.

Hợp chất saponin có tác dụng kháng ung thư, kháng viêm, kháng nấm, hạ lipid máu, bảo vệ thần kinh, bảo vệ gan, điều hòa miễn dịch. Hợp chất alkaloid có tác dụng trên các bệnh lý thoái hóa thần kinh, kháng viêm, kháng khuẩn, chống oxy hóa, rối loạn lo âu, kháng ung thư. Các nhóm hợp chất khác cũng đã được chứng minh có tác dụng sinh học.

Đồng thời, kết quả phân tích còn cho thấy hàm lượng flavonoid và saponin toàn phần trung bình đã trừ độ ẩm theo phương pháp cân trong hạt chuối cô đơn tương ứng là 2,66% và 3,67%. Kết quả khảo sát độc tính cấp đường uống của cao chiết cồn 45% từ hạt chuối cô đơn sau khi cho chuột uống ở liều cao nhất mà không làm chết chuột ở liều 23,81g/kg thể trọng chuột.

Theo dõi chuột thử nghiệm trong vòng 72 giờ sau khi cho uống, nhận thấy chuột không có biểu hiện hành vi bất thường và sinh hoạt bình thường. Tiếp tục theo dõi trong 14 ngày các con chuột đều sinh hoạt bình thường. Kết luận, cao chiết cồn 45% từ hạt chuối cô đơn không có độc tính cấp trên đường uống.

Lâu nay, đồng bào Raglai ở xã vùng cao Phước Bình, huyện Bác Ái sử dụng các thành phần trên cây chuối cô đơn để bào chế thuốc chữa bệnh. Tùy vào bệnh tình, người dân lấy từng vị trí khác nhau trên cây chuối sắc lấy nước uống để chữa trị một số bệnh như sỏi thận, đau lưng, nhức mỏi xương khớp, bệnh dạ dày, kích thích tiêu hóa, lợi tiểu, giải nhiệt, trị kém ăn, mất ngủ, táo bón, cảm sốt, một số bệnh ở trẻ em.

Đặc biệt, đồng bào Raglai lấy hạt chuối cô đơn phơi khô rồi đưa lên bếp sao vàng, sau đó cho vào bình ngâm với rượu gạo, uống sau mỗi bữa ăn để trị các chứng đau lưng, nhức mỏi xương khớp rất hiệu nghiệm.

Chuối cô đơn ngâm với rượu ủ lâu có màu vàng hổ phách, hương vị thơm mạnh rất đặc trưng, du khách khi tới tham quan Vườn quốc gia Phước Bình có dịp thưởng thức đã dành tặng cho mỹ từ rượu “Chivas Phước Bình”.

Trên thị trường, hạt chuối cô đơn hiện có giá bán dao động từ 80.000 - 120.000 đồng/kg. Qua khảo sát của ngành nông nghiệp địa phương, chuối cô đơn sinh trưởng và phát triển khá nhanh, kháng được một số loại sâu bệnh, cây chuối chịu hạn rất tốt phù hợp với điều kiện khí hậu của địa phương.

Theo đó, có thể trồng nhân rộng chuối cô đơn để phát triển nguồn lợi thu hoạch, nhằm giảm bớt tình trạng phụ thuộc vào nguồn thu hái ngoài tự nhiên như trước đây.

Để phát triển giống chuối cô đơn, Ninh Thuận đang tập trung nghiên cứu, triển khai các giải pháp nhân rộng mô hình trồng chuối cô đơn; tổ chức tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật trồng, thu hái, chế biến hạt chuối cô đơn để nâng cao chất lượng, giá trị của loại sản phẩm này. Qua đó, tạo thêm việc làm, góp phần tăng thêm thu nhập cho người dân vùng cao, hướng tới phát triển thương hiệu chuối cô đơn Phước Bình – Ninh Thuận.