Nói đến Hà Giang, người ta hay nhớ ngay đến đá tai mèo, ruộng bậc thang, hay những cung đường uốn lượn giữa trời mây. Nhưng với những ai từng dừng chân nơi bản làng của người La Chí, có một món đặc sản nghe thôi đã khiến nhiều người “chùn đũa”, đó là thịt chuột La Chí.
Ở bản Phùng, huyện Hoàng Su Phì nơi người La Chí sinh sống lâu đời, thịt chuột không phải thứ gì đó xa lạ. Trái lại, nó gần gũi như cơm trắng, như bát canh rau rừng. Người ngoài nhìn vào có thể ái ngại, nhưng với bà con nơi đây, chuột đồng là “lộc trời” ban, là món ăn quý trong những dịp quan trọng. Không phải cứ bắt được là ăn liền mà thịt chuột được dành để dâng cúng tổ tiên, để đãi khách quý, hay dùng trong những nghi lễ như cúng xuống đồng, cúng lúa mới, cúng rừng, lập bàn thờ, thậm chí trong cả lễ cưới hỏi.
Anh Giang (người dân La Chí) kể: “Chuột mình ăn là chuột đồng, nó ăn lúa, ăn ngô nên sạch sẽ, không tanh. Mỗi năm có hai mùa bắt chuột: vào tháng 2, tháng 3 và tháng 8, tháng 9 âm lịch. Mùa lúa chín, chuột béo tròn, đó cũng là lúc người dân nơi đây rủ nhau ra đồng đặt bẫy. Lúa gặt xong, chuột chạy về rừng, anh em lại theo vào rừng tre, rừng vầu đào hang mà bắt".
Chuột bắt được đem về làm sạch lông, mổ bụng lấy nội tạng, rồi chế biến thành đủ món. Mỗi gia đình lại có cách nấu riêng, nhưng phổ biến nhất vẫn là nướng và treo gác bếp. Thịt chuột sau khi làm sạch sẽ được tẩm ướp bằng mắm, muối, tiêu rừng, thảo quả và những thứ gia vị chỉ vùng cao mới có, rồi kẹp tre đem nướng trên than hồng. Nếu không ăn ngay, bà con sẽ treo lên gác bếp cho khói bếp làm khô dần. Cứ thế một tuần, thịt chuột khô lại, cứng như khúc củi, có thể để dành ăn dần quanh năm.
Mỗi lần muốn ăn, chỉ cần gỡ thịt xuống, vùi vào tro nóng, đập giập ra rồi chấm muối tiêu, hoặc ngâm nước cho mềm sau đó xào với gừng, hành, ớt. Mùi thơm bốc lên ngào ngạt, thịt đậm đà, béo mà không ngấy, khiến ai thử một lần cũng phải tấm tắc.
Chợ phiên vùng cao cũng thường bày bán thịt chuột. Những con chuột đã được làm sạch, thui vàng ươm, da giòn, thơm nức, được đặt ngay ngắn trên mẹt lá chuối, giá khoảng 70.000 đến 90.000 đồng/kg. Nhìn lần đầu, chắc chắn nhiều người thấy e dè nhưng nếu có cơ hội được ăn thử, nhiều người thích mê cái hương vị của chuột đồng.
Từng có cơ hội được ăn thịt chuột của người La Chí, chị Ngọc (ở Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: "Lúc đầu nghe nói đến thịt chuột mình thấy giật mình, nghĩ chắc ghê lắm, không dám đụng đũa. Nhưng được bà con mời ăn, rồi động viên thử một miếng cho biết. Mình lấy hết cam đảm để ăn thử và thấy thịt chuột thơm, chắc, lại có vị rất riêng, không giống bất cứ món thịt nào mình từng ăn. Hôm sau mình ra chợ ở La Chí để mua thịt chuột về xuôi cho cả nhà ăn thử".
Không chỉ ở Hà Giang, ở những vùng quê khác trên dải đất hình chữ S, chuột đồng cũng là món đặc sản dân dã. "Chuột đồng mà biết làm thì ngon hơn cả thịt gà, thịt chó. Nó ăn toàn lúa nên thịt sạch, chắc, thơm. Hiện nhiều người đi "săn" chuột đồng để bán vào các nhà hàng, quán ăn, có ngày kiếm vài trăm nghìn", anh Thanh (ở Thanh Hóa) kể.