Ở những vùng trũng nước, ven ao hồ thuộc tỉnh Nam Định, có một loại cây mọc hoang dại từng bị bỏ quên suốt bao năm, giờ đây lại được người dân săn đón như một món đặc sản lạ miệng, đó là củ niễng. Nếu nhìn lần đầu, không ít người nhầm lẫn củ niễng với củ sả vì ngoại hình có phần tương đồng. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, củ niễng thường to gấp 3-4 lần củ sả, với phần thân phình to, chắc nịch và màu tím sẫm. Khi bóc lớp vỏ già bên ngoài, phần lõi trắng xanh bên trong mới hiện ra, đó cũng là phần ngon nhất để chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn.
Củ niễng không phải là cây trồng truyền thống. Trước đây, chúng chỉ mọc hoang ven bờ ruộng, đầm nước và được người dân địa phương Nam Định hái về ăn chơi như một thứ rau dại. Nhưng kể từ khi nhiều người biết đến hương vị giòn ngọt, thanh mát của loại củ này, giá trị kinh tế của niễng đã tăng cao. Nắm bắt xu hướng thị trường, nhiều hộ dân đã bắt đầu trồng củ niễng với quy mô lớn, cung cấp cho cả thị trường Hà Nội và các tỉnh lân cận.
Mùa niễng thường rơi vào cuối thu, đầu đông và chỉ kéo dài hơn một tháng nên rất được người tiêu dùng thành phố tranh thủ mua về. Củ niễng ăn sống có vị ngọt lịm, mát ruột. Khi chế biến, có thể thái mỏng xào cùng thịt bò, thịt lợn, trứng hay nấu canh, làm lẩu, luộc hoặc ăn kèm món gỏi. Đặc biệt, có hai loại củ niễng là “niễng đực” và “niễng cái”, trong đó niễng cái thường mẩy hơn, vị ngọt đậm hơn nhưng chỉ những người sành ăn hoặc bán lâu năm mới có thể phân biệt được.
Hiện tại, củ niễng được bán phổ biến ở các chợ dân sinh hoặc trên chợ mạng với giá dao động từ 25.000 – 45.000 đồng/bó, tùy thời điểm và độ tươi ngon. Chị Mai (tiểu thương ở chợ Ngã Tư Sở, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi lấy hàng trực tiếp từ Nam Định, mỗi bó đều được bóc sạch vỏ trước khi giao đến tay khách. Củ niễng được trồng ở vùng trũng, không thuốc hóa học nên rất sạch. Càng bóc vào trong, phần thịt càng trắng nõn, giòn rụm. Người thành phố thường mua về để xào, nấu canh hoặc làm gỏi đều rất ngon".
Không chỉ ngon miệng, củ niễng còn được y học dân gian đánh giá cao bởi nhiều lợi ích cho sức khỏe. Củ niễng chứa nhiều thành phần như protein, lipid, carbohydrate, cholesterol xơ thực phẩm; các khoáng chất đồng, magne, kẽm, selen, canxi, sắt, photpho, kali, natri, các vitamin A, B1, B2, B6, C, D, E, K, folacin, pantothenic axit, carotene, niacin.
Những món ăn, bài thuốc từ củ niễng theo lương y Bùi Hồng Minh
Thanh nhiệt, giải độc, tốt cho người bị viêm tuyến tiền liệt thể nhiệt: Món củ niễng xào thịt là lựa chọn lý tưởng. Nguyên liệu gồm 200g củ niễng, 100g thịt nạc heo, 50g cà rốt, cùng với gừng, hành, tỏi, muối và mì chính. Củ niễng và cà rốt được làm sạch, thái miếng rồi chần sơ qua nước sôi. Thịt nạc rửa sạch, lọc gân và thái miếng. Phi thơm hành tỏi trong dầu nóng, rồi cho thịt, củ niễng và cà rốt vào xào chín, nêm nếm gia vị vừa ăn là hoàn thành. Món ăn này thanh nhiệt, giải độc và tốt cho người bị viêm tuyến tiền liệt.
Hỗ trợ người mắc bệnh tiểu đường: Cháo củ niễng nấu cùng thịt băm và nấm hương là món ăn đơn giản nhưng bổ dưỡng, tốt cho người mắc tiểu đường. Củ niễng thái sợi, nấm hương cắt nhỏ rồi xào cùng thịt băm với dầu vừng, nêm muối và mì chính. Gạo tẻ được vo sạch, nấu cháo đến khi nhừ, sau đó cho phần nhân củ niễng xào vào khuấy đều, đun sôi lại là có thể dùng.
Giúp kiểm soát huyết áp: Củ niễng sau khi gọt vỏ luộc chín và để ráo, thái chỉ rồi trộn cùng trứng gà tráng mỏng cắt sợi và một ít dăm bông. Thêm nước mắm, mì chính, đường, tiêu và dầu vừng, trộn đều là có món salad củ niễng thanh mát, dễ ăn. Món này giúp kiểm soát huyết áp đối với những người có vấn đề về huyết áp.
Làm đẹp da: Ăn cơm độn củ niễng đều đặn giúp da mềm mại, trắng sáng, căng mịn theo thời gian.
Lưu ý khi sử dụng củ niễng
Không nên dùng chung củ niễng với mật ong. Người bị sỏi đường tiết niệu, tỳ vị hư hàn, tiêu chảy, đau bụng hay mắc chứng dương suy, hoạt tinh đều không nên ăn loại củ này để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.