Trước đây, mỗi đoàn quân hành quân trên đường Trường Sơn phải mất từ 3 đến 6 tháng mới vào đến Đông Nam Bộ. Nhưng trong chiến dịch cuối cùng này, các đoàn quân đi trong đội hình lớn, với xe tăng, pháo lớn cồng kềnh nhưng chỉ trong 10 đến 20 ngày đã vào đến chiến trường.

Theo ghi chép của Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên trong cuốn Đường xuyên Trường Sơn, trong chiến dịch Hồ Chí Minh, lực lượng vận tải của Đoàn 559 đã sử dụng một lực lượng lớn ô tô vận tải để chuyển quân đoàn 1 từ Bắc vào tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh. Tướng Nguyên viết: “Ngày 19 tháng 4, toàn bộ đội hình Quân đoàn 1 tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh đã tập kết đủ ở Đồng Xoài, Lộc Ninh. Trong vòng 20 ngày, một sư đoàn huy động hơn 1.000 đầu xe, cơ động gọn đội hình quân đoàn binh chủng hợp thành với trang bị khí tài mạnh, vượt 1.200 cây số đường Trường Sơn, tới đích sớm hơn 6 ngày so với thời gian quy định. Đây thực sự là một chiến công, một kỳ tích của bộ đội vận tải Trường Sơn”.

Đi cháy bánh xe, long bánh pháo

Trong cuộc hành quân này, sư đoàn 312 là đơn vị đi xa nhất. Lúc nhận lệnh, toàn sư đoàn đang đóng ở Hà Trung – Thạch Thành – Thanh Hóa. Tuy nhiên, với khí thế thần tốc, chỉ mất 10 ngày, cả sư đoàn đã vào đến vị trí tập kết ở Đồng Xoài, vượt gần 2.000 km. Tuy lúc này đi trên Trường Sơn không còn bị bom pháo của địch cản đường nhưng hành quân trên con đường này cũng không kém phần vất cả.

Thiếu tướng Nguyễn Chuông (sư đoàn trưởng sư đoàn 312 năm 1975) trong cuốn Đường binh nghiệp của tôi kể: “ Đã cuối mùa khô mà thời tiết vẫn như lửa đốt. Chưa bao giờ chúng tôi lại gặp cảnh bụi đường khủng khiếp như trên đường Trường Sơn. Có đoạn xe chạy như chui vào ống khói khổng lồ. Xe chạy ngày, xe trước xe sau chỉ cách nhau vài mét cũng không nhìn thấy nhau, cứ phải bấm còi liên tục, phải bật cả đèn pha để khỏi húc nhau. Bộ đội mỗi người một chiếc khăn mặt, che kín mũi, kín miệng”.

Vào ngày thứ 5 của cuộc hành quân, Thiếu tướng Nguyễn Chuông nhận được bức điện “Thần tốc, thần tốc hơn nữa…” của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Từ đây, sư đoàn 312 hành quân không nghỉ bất kể ngày đêm. Việc nấu ăn được thực hiện trong lúc chờ xe nguội máy, chiến sĩ ngủ ngay trên thùng xe. Đoàn quân miệt mài tiến tới phía trước đến nỗi cháy bánh xe long bánh pháo. Trước đây, đơn vị chỉ đi một cung có 80 đến 100 km. Sau nâng dần lên 100 đến 150 km. Đến lúc cao điểm, có lúc đã đi được 250 đến 300 km một ngày. Đúng ngày 12/4, toàn sư đoàn đã đến địa điểm tập kết tại Đồng Xoài. Sư đoàn xuất phát từ Thạch Thành – Thanh Hóa ngày 2/4, tính ra chỉ mất 10 ngày đã vào đến nơi với toàn bộ chiến sĩ mạnh khỏe, trang bị vũ khí đầy đủ. Thiệt hại chỉ có cháy 1 bánh xe và long 1 bánh pháo do đi quá nhanh.

Ngay chính Thiếu tướng Nguyễn Chuông, một người trưởng thành từ chiến sĩ trong kháng chiến chống Pháp, đã tham gia không biết bao nhiêu cuộc hành quân, nhưng cũng bất ngờ với kỳ tích mà đơn vị mình đã làm nên: “Tôi rất vui mừng: sư đoàn tôi từ Thanh Hóa hành quân đến Đồng Xoài miền Đông Nam Bộ, vượt gần 2.000 km chỉ mất 10 ngày. Là cán bộ chỉ huy sư đoàn, tôi ở sư đoàn từ khi thành lập, rất nhiều lần hành quân đi chiến dịch chưa có cuộc hành quân nào đường dài 2.000 cây số đi qua nhiều tỉnh, nhiều vùng, địa hình, thời tiết khác nhau, đi từ miền Bắc đến tận chiến trường Đông Nam Bộ, toàn sư đoàn tới vị trí chỉ mất 10 ngày, vượt quy định của trên 12 ngày. Đi nhanh như vậy, đến địa điểm tập kết gọn và an toàn, bộ đội phấn khởi, đầy khí thế. Đúng là cuộc hành quân thần tốc, cuộc hành quân lịch sử”.

Sự di chuyển thần tốc của sư đoàn 312 và Quân đoàn 1 nói chung đã góp phần tạo ra thế mạnh áp đảo khiến binh lính chính quyền Sài Gòn đã rệu rã, lại càng mất tinh thần và kết quả là mau chóng tan rã hoàn toàn vào ngày 30/4/1975.