Hoạt động đấu thầu qua mạng đang góp phần tăng cường tính minh bạch, cạnh tranh. Tuy nhiên, tại một số gói thầu, việc nhà thầu chào giá thấp nhất bị loại vì các lý do phi tài chính, trong khi nhà thầu trúng thầu lại có mối quan hệ "thân thiết" với bên mời thầu và đơn vị tư vấn, đang đặt ra nhiều câu hỏi về tính khách quan và hiệu quả kinh tế thực sự.
Một gói thầu vừa được công bố kết quả tại tỉnh Vĩnh Long đang thu hút sự chú ý của dư luận với kịch bản "quen thuộc": Nhà thầu chào giá thấp nhất bị loại, nhà thầu có giá cao hơn được lựa chọn.
Kịch bản "vượt mặt" tại gói thầu IB2500279759-00
Gói thầu được đề cập là "Thi công xây lắp" (Mã TBMT: IB2500279759-00), thuộc dự án Cầu Chợ Thành Triệu trên Đường huyện ĐH.01, xã Thành Triệu, huyện Châu Thành. (Sau sáp nhập, xã Thành Triệu nay thuộc xã Tiên Thủy). Gói thầu sử dụng ngân sách huyện, được tổ chức đấu thầu rộng rãi qua mạng theo phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ.
Gói thầu có giá 3.321.891.897 đồng, được phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu (KHLCNT) tại Quyết định số 2703/QĐ-UBND ngày 30/05/2025 do ông Lê Xuân Vinh, Phó Chủ tịch UBND huyện Châu Thành ký. Bên mời thầu là Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Châu Thành.
Biên bản mở thầu ngày 28/06/2025 ghi nhận 3 nhà thầu nộp E-HSDT, gồm:
- Công ty TNHH Một thành viên Xây dựng Hưng Châu (giá dự thầu: 3.049.694.855 đồng).
- Công ty TNHH Thương mại Xây dựng Nam Mê Kông (giá dự thầu: 3.115.572.622 đồng).
- Liên danh Cầu Chợ Thành Triệu (giá dự thầu sau giảm giá: 3.215.680.626 đồng).
Như vậy, Công ty Hưng Châu là nhà thầu có giá chào thấp nhất, thấp hơn Công ty Nam Mê Kông khoảng 65,8 triệu đồng và thấp hơn giá gói thầu 272,2 triệu đồng (tiết kiệm 8,2%).
Tuy nhiên, Báo cáo đánh giá E-HSDT số 70/BCĐG ngày 24/09/2025, do đơn vị tư vấn là Công ty Cổ phần tư vấn thiết kế và Xây dựng Gia Long lập, lại đưa ra một kết quả khác.
Tổ chuyên gia kết luận Công ty Hưng Châu "Không đạt" yêu cầu về năng lực và kinh nghiệm. Lý do được nêu là hồ sơ nhân sự "Cán bộ kỹ thuật phụ trách an toàn thi công xây dựng" không đáp ứng, cụ thể các hợp đồng chứng minh kinh nghiệm "không có hạng mục tương tự công trình giao thông (cầu đường bộ)".
Sau khi loại nhà thầu giá thấp nhất, Công ty TNHH Thương mại Xây dựng Nam Mê Kông (gọi tắt là Công ty Nam Mê Kông) được xếp hạng 1.
Ngày 09/10/2025, ông Phạm Văn Hảo, Giám đốc Ban Quản lý dự án khu vực Châu Thành – Vĩnh Long, đã ký Quyết định số 17/QĐ-BQLKV phê duyệt Công ty Nam Mê Kông trúng thầu với giá 3.115.572.622 đồng (bằng giá dự thầu). Tỷ lệ tiết kiệm cuối cùng của gói thầu là 6,2%.
Tần suất trúng thầu cao tại BMT "quen"
Việc nhà thầu giá thấp bị loại vì một yêu cầu về nhân sự chủ chốt, trong khi nhà thầu giá cao hơn trúng thầu, vốn không phải là hiếm. Tuy nhiên, dữ liệu về lịch sử đấu thầu của Công ty Nam Mê Kông (MST: 1300961983) tại chính bên mời thầu này đang đặt ra nhiều dấu hỏi.
Theo dữ liệu, Công ty Nam Mê Kông, do ông Quách Thanh Thông làm Giám đốc, có địa chỉ tại Phường Phú Khương, Vĩnh Long. Trong năm 2025 (tính đến 12/10), nhà thầu này tham gia 18 gói thầu nhưng trượt đến 12 gói, 2 gói chưa có kết quả, và chỉ trúng 4 gói . Tỷ lệ trượt thầu chung trên thị trường là 66,7%.
Điều đáng chú ý là sự tương phản trong kết quả khi nhà thầu này tham gia tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Châu Thành.
Dữ liệu thống kê cho thấy, Công ty Nam Mê Kông đã tham gia 9 gói thầu do BMT này mời. Kết quả: Trúng 6 gói, trượt 3 gói. Tỷ lệ trúng thầu tại BMT này lên đến 66,7%, một con số đối lập hoàn toàn với tỷ lệ trượt 66,7% trên thị trường chung năm 2025.
Chỉ riêng hai ngày 08/10 và 09/10/2025, Công ty Nam Mê Kông đã liên tiếp được BMT này công bố trúng 2 gói thầu "Thi công xây lắp" (bao gồm gói Cầu Chợ Thành Triệu), đều với tư cách nhà thầu độc lập.
Vai trò của đơn vị tư vấn Gia Long
Mối liên hệ trong gói thầu Cầu Chợ Thành Triệu càng trở nên đáng chú ý khi xem xét vai trò của đơn vị tư vấn lập báo cáo đánh giá E-HSDT – Công ty Cổ phần tư vấn thiết kế và Xây dựng Gia Long (gọi tắt là Tư vấn Gia Long). Đây chính là đơn vị đưa ra kết luận loại nhà thầu giá thấp (Công ty Hưng Châu) và xếp hạng 1 cho Công ty Nam Mê Kông.
Dữ liệu cho thấy, Tư vấn Gia Long không chỉ là đơn vị tư vấn, mà còn là một "bên mời thầu" quen thuộc của Công ty Nam Mê Kông.
Thống kê cho thấy, Công ty Nam Mê Kông đã tham gia 9 gói thầu do chính Tư vấn Gia Long làm bên mời thầu. Kết quả, Công ty Nam Mê Kông trúng 4 gói, trượt 4 gói, và 1 gói chưa có kết quả.
Thậm chí, một trong 4 gói thầu mà Công ty Nam Mê Kông trúng trong năm 2025 là gói "Xây lắp" (trúng ngày 30/06/2025) do chính Tư vấn Gia Long mời thầu.
Như vậy, trong gói thầu Cầu Chợ Thành Triệu, đơn vị chấm thầu (Tư vấn Gia Long) và nhà thầu trúng thầu (Công ty Nam Mê Kông) có lịch sử hợp tác dày đặc với tư cách là BMT - nhà thầu.
Điều 16 của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 quy định rất nghiêm ngặt về việc đảm bảo cạnh tranh, trong đó nêu rõ nhà thầu tham dự thầu phải độc lập về pháp lý và tài chính với đơn vị tư vấn lập, thẩm tra, thẩm định hồ sơ mời thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu.
Dù luật không cấm một nhà thầu tham gia gói thầu do một BMT khác mời, mà ở đó đơn vị tư vấn là BMT "quen" của mình, nhưng mối quan hệ "tay ba" này đặt ra nghi vấn lớn về tính khách quan. Liệu việc đánh giá loại nhà thầu giá thấp (Công ty Hưng Châu) vì một lỗi kỹ thuật về hồ sơ nhân sự có hoàn toàn công tâm, khi mà đơn vị tư vấn đánh giá lại có mối quan hệ đối tác mật thiết với nhà thầu được xếp hạng 1?
Để đảm bảo hiệu quả kinh tế và môi trường cạnh tranh lành mạnh, các cơ quan quản lý cần có cơ chế giám sát chặt chẽ hơn đối với các gói thầu có sự xuất hiện của những mối quan hệ "vòng tròn" giữa chủ đầu tư, nhà thầu và đơn vị tư vấn.
