Chế độ ăn Địa Trung Hải có gì đặc biệt?

Chế độ ăn Địa Trung Hải là lời nhắn nhủ của khoa học hiện đại về một lối sống bền vững, lành mạnh và giàu tính nhân văn.

h1.jpg
Ảnh minh hoạ/ Nguồn: Internet

Nguồn gốc từ vùng đất của sự trường thọ

Chế độ ăn Địa Trung Hải bắt nguồn từ những quốc gia ven biển Địa Trung Hải như Hy Lạp, Ý, Tây Ban Nha và miền nam nước Pháp. Vào thập niên 1950, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng người dân ở các vùng này có tỷ lệ bệnh tim mạch và tử vong sớm thấp hơn hẳn so với người dân ở Mỹ và Bắc Âu, dù họ tiêu thụ khá nhiều chất béo. Bí mật nằm ở chất lượng của thực phẩm và cách ăn uống khoa học, tự nhiên.

Thành phần dinh dưỡng đặc trưng

Chế độ ăn Địa Trung Hải không áp đặt khắt khe mà tập trung vào sự cân bằng và chất lượng:

Dầu ô liu là nguồn chất béo chính, giàu axit béo không bão hòa đơn giúp giảm cholesterol xấu và tăng cholesterol tốt.

Trái cây và rau xanh được tiêu thụ hàng ngày với lượng lớn, cung cấp chất xơ, vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa.

Ngũ cốc nguyên hạt như lúa mì nguyên cám, gạo lứt, yến mạch là nguồn tinh bột chính, giúp kiểm soát đường huyết và no lâu.

Các loại đậu, hạt và quả hạch là nguồn protein và chất béo lành mạnh.

Cá và hải sản được tiêu thụ 2–3 lần mỗi tuần, cung cấp axit béo omega-3 tốt cho tim mạch và não bộ.

Sữa chua và phô mai được dùng vừa phải, cung cấp canxi và probiotic có lợi cho tiêu hóa.

Thịt đỏ và đường tinh luyện được hạn chế đến mức tối thiểu.

Rượu vang đỏ có thể dùng với lượng nhỏ (1 ly mỗi ngày), thường đi kèm bữa ăn, giúp chống oxy hóa nhờ resveratrol.

Lợi ích được khoa học công nhận

Giảm nguy cơ bệnh tim mạch và đột quỵ: Nhờ lượng chất béo tốt, chất xơ và các hợp chất chống viêm cao.

Phòng chống tiểu đường tuýp 2: Giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả nhờ vào chỉ số đường huyết thấp của thực phẩm.

Hỗ trợ trí nhớ và ngăn ngừa Alzheimer: Các axit béo omega-3 và chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào não.

Giảm nguy cơ ung thư: Chế độ ăn nhiều rau củ, ít thịt đỏ có thể giảm nguy cơ một số loại ung thư.

Tăng tuổi thọ: Những người theo chế độ ăn Địa Trung Hải có xu hướng sống lâu hơn và ít mắc bệnh mãn tính.

Sức hút toàn cầu và tính ứng dụng linh hoạt

Một lý do khác khiến chế độ ăn Địa Trung Hải trở thành “xu hướng sống khỏe” trên toàn thế giới là bởi nó dễ áp dụng và linh hoạt. Không cần theo sát từng khẩu phần khắt khe như các chế độ ăn kiêng khác, người dùng có thể điều chỉnh phù hợp với hoàn cảnh, sở thích và thực phẩm sẵn có tại địa phương. Chính vì thế, từ các nước Âu Mỹ đến châu Á, ngày càng nhiều người tiếp cận và áp dụng mô hình ăn uống này.

Ăn uống linh hoạt, xu hướng mới thay thế ăn chay trường

Chế độ ăn linh hoạt giúp mỗi người có thể tự tìm ra cách sống lành mạnh và gần gũi với thiên nhiên theo cách riêng của mình.

Nếu như trước đây, ăn chay trường được xem là chuẩn mực cho lối sống lành mạnh và đạo đức, thì hiện nay, một xu hướng mới đang nổi lên, đó là ăn uống linh hoạt (flexitarian). Đây không chỉ là một trào lưu nhất thời, mà là lựa chọn thực tế và bền vững hơn với nhiều người trong xã hội hiện đại.

Ảnh minh họa/ Nguồn Internet
Ảnh minh họa/ Nguồn Internet

Chế độ ăn uống ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần

Một nghiên cứu chỉ ra rằng, sức khỏe não bộ phụ thuộc vào lượng chất dinh dưỡng mà chúng ta hấp thụ. Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu dinh dưỡng có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm mức độ căng thẳng.

Ngày nay, một lĩnh vực mới nổi được gọi là tâm thần học dinh dưỡng nhấn mạnh chế độ ăn uống và dinh dưỡng ảnh hưởng đến cách con người cảm thấy tinh thần như thế nào. Nó nhằm mục đích hỗ trợ điều trị các tình trạng sức khỏe tâm thần bằng chế độ ăn uống và thay đổi lối sống.

Mối liên quan giữa chế độ ăn uống và sức khỏe tâm thần

Một số nghiên cứu cho thấy một số loại thực phẩm thực sự có thể giúp ích cho chứng trầm cảm và căng thẳng.

Wolfgang Marx, Chủ tịch của Hiệp hội Nghiên cứu Tâm thần Dinh dưỡng Quốc tế cho biết: "Cũng giống như chúng ta nhận ra rằng chế độ ăn uống có liên quan đến các tình trạng như bệnh tim hoặc tiểu đường, giờ đây chúng ta hiểu rằng lựa chọn thực phẩm có thể ảnh hưởng đến chức năng não, tâm trạng và các rối loạn sức khỏe tâm thần".

Marx cho biết: "Chế độ ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến, chất lượng dinh dưỡng thấp luôn đi kèm với nguy cơ mắc bệnh trầm cảm và lo âu cao hơn". Theo một nghiên cứu năm 2024, những người tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có nguy cơ mắc bệnh lo âu tăng 48% và nguy cơ mắc bệnh trầm cảm tăng 22%.

Che do an uong anh huong den suc khoe tam than
 Chế độ ăn chứa trái cây và rau quả đem lại nhiều lợi ích cho não bộ con người/Ảnh minh hoạ

Ngược lại, nghiên cứu cũng đã phát hiện ra rằng cải thiện chế độ ăn uống có thể cải thiện chứng trầm cảm. Công bố trên tạp chí Nutrition Reviews số tháng 2/2025 cho thấy chế độ ăn Địa Trung Hải có thể làm giảm nguy cơ mắc chứng trầm cảm, lo âu, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ em và thanh thiếu niên.

Hơn nữa, trong một điều tra công bố trên ấn bản năm 2024 của BMC Public Health thực hiện với 7.434 người lớn, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người ăn nhiều đậu, rau, trái cây, sữa chua, cá và hải sản, sữa và nước ép trái cây có mức độ căng thẳng nhận thức thấp hơn.

Thực phẩm có thể cải thiện tâm trạng

Chế độ ăn uống có thể gây ra hoặc làm giảm tình trạng viêm trong cơ thể và não. Một số loại thực phẩm cũng thúc đẩy dopamine và serotonin, các chất dẫn truyền thần kinh có tác động sâu sắc đến tâm trạng.

Hệ vi sinh vật cũng đóng vai trò trong phản ứng căng thẳng và các triệu chứng trầm cảm. Caroline Wallace, nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại khoa Khoa học Dinh dưỡng và Viện Nghiên cứu Sức khỏe Tâm thần thuộc Đại học Ottawa, cho biết: "Khi chúng ta thấy căng thẳng mãn tính, sẽ có sự mất cân bằng hoặc thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột và rối loạn chức năng hàng rào ruột, từ đó ảnh hưởng đến phản ứng viêm. Những phản ứng viêm này có thể dẫn đến những thay đổi về cảm xúc, sức khỏe tâm thần".

Bằng cách thường xuyên đưa những thực phẩm tăng cường trí não và tâm trạng vào các bữa ăn, đồ ăn nhẹ, giảm lượng thực phẩm chế biến cao, sức khỏe cảm xúc của bạn có thể sẽ dần được cải thiện. Bạn sẽ có cách tiếp cận chủ động đối với sức khỏe thể chất và tinh thần, điều này mang lại cảm giác thoải mái rất cần thiết.

Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng của bất kỳ tình trạng sức khỏe tâm thần nào, bạn có thể muốn làm việc trực tiếp với một chuyên gia, như bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học, để được chăm sóc cá nhân.

Nạp những chất dinh dưỡng

Một số chất dinh dưỡng có liên quan đáng chú ý nhất đến sức khỏe tâm thần, cũng như một số loại thực phẩm chúng được tìm thấy trong:
Axit béo omega-3: quả óc chó, hạt chia, hạt lanh, cá hồi, cá trích, cá mòi.
Folate: Gan bò, gạo, ngũ cốc tăng cường, đậu mắt đen, rau bina, măng tây, cải Brussels.
Sắt: Hàu, gan bò, ngũ cốc tăng cường, rau bina, sô cô la đen, đậu trắng, đậu lăng, đậu phụ.
Magiê: Rau bina, bí đỏ và hạt chia, sữa đậu nành, đậu đen, hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng.
Kẽm: Hàu, thịt gà, sườn heo, thịt bò nướng, cua hoàng đế Alaska, tôm hùm, hạt bí.
Vitamin nhóm B: Ức gà, gan bò, nghêu, cá ngừ, cá hồi, đậu xanh, khoai tây, chuối.
Vitamin A: Gan bò, cá trích, sữa bò, phô mai ricotta, khoai lang, cà rốt, dưa đỏ.
Vitamin C: Ớt đỏ và xanh, nước cam, bưởi, dâu tây, bông cải xanh.