Trong nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Science, các nhà khảo cổ đã lấy ADN cổ đại từ các bộ hài cốt tìm thấy trong các ngôi mộ thời Đồ đá mới ở thành phố Çatalhöyük, Thổ Nhĩ Kỳ khoảng 9.000 tuổi. Kết quả nghiên cứu giúp xác nhận phụ nữ và trẻ em gái đóng vai trò quan trọng trong xã hội nông nghiệp khi đó. Ảnh: Jason Quinlan.
Đồng tác giả nghiên cứu Mehmet Somel, nhà di truyền học tiến hóa tại Đại học Kỹ thuật Trung Đông ở Thổ Nhĩ Kỳ, cho hay: "Với Çatalhöyük, chúng ta hiện có mô hình tổ chức xã hội lâu đời nhất được suy ra từ di truyền trong các xã hội sản xuất thực phẩm. Ảnh: Scott D. Haddow.
Nằm ở Thổ Nhĩ Kỳ, Çatalhöyük được xây dựng vào khoảng năm 7100 trước Công nguyên và có người ở trong gần 1.000 năm. Khu định cư rộng lớn này trải rộng trên diện tích 13,2 ha nổi tiếng với những khu chôn cất bên dưới sàn nhà, các biểu tượng phức tạp bao gồm các bức tranh tường sống động và nhiều bức tượng tạc phụ nữ. Ảnh: Jason Quinlan.
Khi nhà khảo cổ học James Mellaart lần đầu tiên khai quật Çatalhöyük vào đầu những năm 1960, ông đã giải thích rằng nhiều bức tượng phụ nữ là bằng chứng của một xã hội mẫu hệ thực hành tục thờ "nữ thần mẹ". Đây có lẽ là một cách để đảm bảo mùa màng bội thu sau quá trình chuyển đổi kinh tế lớn từ hái lượm sang nông nghiệp dựa trên ngũ cốc. Ảnh: Jason Quinlan.
Vào những năm 1990, nhà khảo cổ học Ian Hodder của Stanford đã tiếp quản cuộc khai quật tại Çatalhöyük, và nghiên cứu của ông cho thấy rằng xã hội ở đây phần lớn là bình đẳng, không có sự khác biệt có ý nghĩa về mặt xã hội hay kinh tế giữa nam và nữ. Ảnh: Jason Quinlan.
Tuy nhiên, nghiên cứu mới đây đã phân tích ADN của 131 bộ hài cốt có niên đại từ năm 7100 trước Công nguyên đến năm 5800 trước Công nguyên được chôn bên dưới sàn nhà. Họ đã tìm kiếm mối liên hệ giữa 109 người sống trong 31 căn nhà và phát hiện tất cả những người thân cấp độ 1 (cha mẹ, con cái và anh chị em ruột) đều được chôn cất cùng nhau trong cùng một tòa nhà. Ảnh: Serhat Cetinkaya/Anadolu via Getty Images.
Trong khi đó, những người thân cấp độ 2 (chú, dì, cháu trai, cháu gái và ông bà) và những người thân cấp độ 3 (như anh chị em họ và ông bà cố) thường được chôn cất trong các tòa nhà gần đó. Ảnh: Anadolu via Getty Images.
Đặc biệt, nhóm nghiên cứu phát hiện có một xu hướng thú vị khác trong mối liên hệ giữa các thế hệ trong các ngôi nhà chôn cất: Tất cả chủ yếu dựa trên dòng dõi mẹ. Ảnh: Anadolu via Getty Images.
Từ đây, các chuyên gia đi đến kết luận Çatalhöyük là xã hội lâu đời nhất mà bằng chứng DNA cho thấy một tổ chức xã hội lấy phụ nữ làm trung tâm. Ảnh: Çatalhöyük (CC BY-NC-SA 2.0).
