Rồng trong quan niệm dân gian của người Việt

Mỗi người dân Việt Nam từ thuở ấu thơ đều được học bài học vỡ lòng về truyền thống dòng giống Rồng Tiên, với huyền sử Lạc Long Quân - Âu Cơ. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép: Lạc Long Quân tên húy là Sùng Lãm, con trai Kinh Dương Vương. Vua lấy con gái của Đế Lai là Âu Cơ, sinh ra trăm con trai (tục truyền sinh ra trăm trứng), là tổ của Bách Việt. Vua đã bảo Âu Cơ rằng: “Ta là giống Rồng, nàng là giống Tiên"...

Từ đó trải qua mấy nghìn năm lịch sử, các thế hệ người Việt truyền tụng rằng tổ tiên của chúng ta là dòng giống Tiên Rồng, tượng trưng cho những phẩm chất cao đẹp, tính nhân văn, tinh thần cao thượng, sức mạnh và lòng quả cảm của dân tộc Việt Nam.

Vào thời nhà Lý, kinh đô mới của nước Đại Việt được đặt tên là Thăng Long, nghĩa là "Rồng bay lên", nêu bật tư thế vươn lên của dân tộc. Khí thế Rồng ấy vẫn đồng hành cùng đất nước Việt Nam cho đến ngày hôm nay.

Rồng trang trí trên lá đề có niên đại từ thời Lý, năm 1057, được tìm thấy tại chùa Phật Tích, Tiên Du, Bắc Ninh. Hiện vật của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.

Vào thời Hậu lê, xuất hiện quan niệm Tứ linh (bốn con vật thiêng), trong đó Rồng là linh vật đứng đầu trong tứ linh, tượng trưng cho uy quyền của vương triều. Ba vật thiêng kia là Lân (tượng trưng cho sự thái bình và minh chúa), Quy (tượng trưng sự bền vững của xã tắc) và Phượng (tượng trưng cho sự thịnh vượng của triều đại).

Các triều đại phong kiến Việt đã đưa múa rồng trở thành loại hình múa nghệ thuật truyền thống không thể thiếu trong các lễ trọng của cung đình. Trong đời sống dân gian, rồng được thể hiện rất phong phú: múa rồng trên sân đình vào các dịp hội hè, lễ Tết; trò chơi rồng rắn lên mây của trẻ con; rồng trong tranh dân gian Đông Hồ, rồng trên giấy điệp...

Ngày nay, bước vào thời đại công nghiệp, kỹ thuật số, người Việt không quên kết nối giữa truyền thống và hiện đại, hình tượng con rồng Việt vẫn được ngưỡng mộ đưa vào các lĩnh vực của đời sống xã hội dưới nhiều hình thức khác nhau.

Hình tượng rồng được trang trí cho các công trình kiến trúc, hội họa, điêu khắc, chạm trổ. Hình rồng được thêu trên áo dài của các nhân vật nổi tiếng, múa rồng chào mừng các sự kiện trọng đại của quốc gia và cả trong lễ khai trương trang trọng của doanh nghiệp...

Khắp cả ba miền đất nước đều có những công trình, địa danh gắn với rồng, như: Hoàng thành Thăng Long, vịnh Hạ Long, đảo Bạch Long Vĩ, cầu Long Biên, cầu Thăng Long, cầu Hàm Rồng, tỉnh Vĩnh Long, thành phố Long Xuyên, sông Cửu Long...