Đột quỵ và đột tử đều là tình trạng khẩn cấp, xảy ra đột ngột khiến người bệnh ngã quỵ, mất ý thức. Nếu không được cấp cứu kịp thời, cả hai đều có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề.

Tuy nhiên, đây là hai bệnh lý hoàn toàn khác nhau về nguyên nhân, biểu hiện, cơ quan tổn thương, người dân cần nhận biết rõ để xử trí đúng.

Phân biệt đột quỵ và đột tử

Người bị đột quỵ thường có biểu hiện đau đầu dữ dội, nói khó, méo miệng, yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể. Một số trường hợp có thể đại tiểu tiện không tự chủ trước khi ngất và mất ý thức. Nếu được phát hiện sớm, người bệnh vẫn còn mạch đập và tim đập, nhưng nếu chậm trễ có thể đã ngừng tim.

Trong khi đó, đột tử tim thường do nhồi máu cơ tim xảy ra rất đột ngột. Người bệnh có thể ôm ngực, đau dữ dội như bị “tảng đá đè”, sau đó ngã gục và nhanh chóng mất ý thức. Nếu kiểm tra mạch ở cảnh hoặc bẹn sẽ thấy mất mạch ngay từ đầu, tim đã ngừng đập.

Nguyên nhân gây đột quỵ và đột tử

Đột quỵ phần lớn do tắc mạch máu não (chiếm khoảng 2/3 trường hợp), số còn lại do xuất huyết não khi mạch máu bị vỡ, thường do huyết áp tăng đột ngột.

Đột tử chủ yếu do nhồi máu cơ tim cấp, ngoài ra còn có thể do các rối loạn nhịp tim ác tính như rung thất, block nhĩ thất, hội chứng Brugada, viêm cơ tim…

Tổn thương và nguy cơ tử vong

Đột quỵ thường gây liệt nửa người, ảnh hưởng ngôn ngữ, vận động. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tổn thương toàn thân và tử vong.

Đột tử tim làm tim ngừng bơm máu đến toàn bộ cơ thể đặc biệt là não khiến nạn nhân nhanh chóng hôn mê sâu và tổn thương không hồi phục nếu không cấp cứu trong vòng 3–5 phút.

Cách xử trí

Với đột quỵ, cần gọi cấp cứu 115 ngay và đưa đến cơ sở có đơn vị can thiệp đột quỵ. Nếu người bệnh vẫn còn mạch, chưa cần ép tim. Thời gian vàng để điều trị là dưới 4,5–6 giờ.

Với đột tử, phải lập tức ép tim ngoài lồng ngực song song với gọi 115. Càng trễ, não càng thiếu ô-xy, sau 5 phút nguy cơ tổn thương không hồi phục rất cao. Nếu được cấp cứu sớm, bệnh nhân vẫn có thể được cứu sống.

Tỷ lệ tử vong và cách phòng ngừa

Tỷ lệ tử vong do đột quỵ cao nếu không được điều trị kịp thời, nhưng vẫn thấp hơn đột tử tim – vốn có tỷ lệ tử vong trên 90% nếu không được cấp cứu trong vài phút đầu tiên.

• Phòng ngừa đột quỵ: Duy trì lối sống lành mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt ở người có yếu tố nguy cơ hoặc từng bị đột quỵ. Cần thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu như điện tim, siêu âm tim, siêu âm mạch cảnh, chụp mạch não bằng MRI hoặc CT Photon.
• Phòng ngừa đột tử tim: Tăng cường vận động, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, kiểm soát huyết áp, mỡ máu, tiểu đường và cân nặng. Đặc biệt, nên tầm soát tim mạch bằng điện tim, siêu âm tim, chụp mạch vành (DSA, CT Photon) nếu có tiền sử bệnh tim hoặc yếu tố nguy cơ.

ThS.BS Đoàn Dư Mạnh– Thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam