Nằm trong khuôn khổ chuỗi hội thảo thuộc Hội nghị AFEO Midterm 2025 tại Đà Nẵng do Liên đoàn các tổ chức kỹ sư ASEAN (AFEO) và Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức, Hội thảo Thành phố thông minh - Hướng tới nâng cao chất lượng cuộc sống đã xác định được 3 mục tiêu khi xây dựng thành phố thông minh tại ASEAN.

Thành phố thông minh là xu hướng phát triển tất yếu

Theo Tiến sĩ Đặng Việt Dũng - Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, thành phố thông minh là xu hướng phát triển tất yếu của đô thị hiện đại, sử dụng dữ liệu và công nghệ để tối ưu hóa quản lý, cung cấp dịch vụ bền vững, cải thiện chất lượng sống, bảo vệ môi trường và thúc đẩy kinh tế. Mô hình này tại Việt Nam được định hình với 8 trụ cột chính: hạ tầng ICT; chính quyền số; giao thông, năng lượng và tiện ích thông minh; môi trường - phát triển bền vững; kinh tế thông minh; dịch vụ công và đời sống thông minh; cùng sự tham gia chủ động của người dân. Lộ trình phát triển bắt đầu từ những năm 1990 với việc tin học hóa quản lý nhà nước, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, triển khai chính quyền điện tử.

Năm 2018, Đề án 950/QĐ-TTg đặt nền tảng chiến lược cho giai đoạn 2018-2025, định hướng 2030. Năm 2020, Chương trình Chuyển đổi số quốc gia tiếp tục mở rộng phạm vi. Đến nay, 37 tỉnh, thành đã phê duyệt kế hoạch phát triển đô thị thông minh; nhiều địa phương triển khai trung tâm điều hành IOC, giám sát giao thông bằng AI, chiếu sáng và cấp nước thông minh, dịch vụ công trực tuyến mức cao. Trong tương lai, Việt Nam hướng đến ứng dụng sâu rộng trí tuệ nhân tạo, phát triển hạ tầng số tiên tiến, dữ liệu mở, gắn kết chặt chẽ với mục tiêu đô thị bền vững và đặt người dân ở vị trí trung tâm - vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là chủ thể tham gia thiết kế, vận hành và giám sát đô thị thông minh.

Chia sẻ kinh nghiệm phát triển thành phố thông minh tại Philippines, Kỹ sư Romulo R.Agatep - Chủ tịch Quan hệ quốc tế, Cơ quan đăng ký quốc gia Hội đồng công nghệ Philippines cho biết, quốc gia này đang triển khai mạnh mẽ chiến lược phát triển các thành phố thông minh nhằm giải quyết các thách thức đô thị như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, vấn đề an ninh và nhu cầu dịch vụ công ngày càng tăng. Mục tiêu trọng tâm là nâng cao chất lượng sống của người dân, tối ưu hóa quản trị đô thị, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Chiến lược này tập trung ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn để quản lý hiệu quả các lĩnh vực như giao thông, năng lượng, quản lý chất thải, an ninh công cộng, y tế và giáo dục. Chính quyền điện tử và các nền tảng dịch vụ công trực tuyến được xây dựng, khuyến khích sự tham gia giám sát và phản hồi của người dân.

Một số thành phố như Manila, Cebu, Davao đã triển khai hệ thống giao thông thông minh, giám sát an ninh bằng camera AI, điều hành qua trung tâm IOC, thí điểm lưới điện thông minh và hệ thống quản lý năng lượng bền vững, đồng thời đưa vào vận hành các ứng dụng di động phục vụ dịch vụ công, thông tin giao thông và quản lý khẩn cấp. Tuy nhiên, việc phát triển còn gặp khó khăn do hạ tầng công nghệ chưa đồng đều, nhu cầu vốn đầu tư lớn và vấn đề bảo mật dữ liệu. Trong tương lai, Philippines đặt mục tiêu mở rộng hạ tầng 5G, phát triển dữ liệu mở, tích hợp các dịch vụ trên nền tảng thống nhất, hướng đến đô thị bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế tuần hoàn và giao thông xanh.

Phát triển đô thị thông minh giúp đảm bảo quyền lợi người dân

Hội thảo Thành phố thông minh - Hướng tới nâng cao chất lượng cuộc sống do AFEO và VUSTA đã tổng hợp được nhiều ý tưởng, sáng kiến hay liên qua đến việc triển khai thành phố thông minh trong thực tiễn. Đồng thời nêu rõ khó khăn và thách thức của các thành phố thông minh: từ tổng quan, kinh nghiệm, giải pháp định hướng chiến lược, phát triển bền vững trong thiết kế và xây dựng hạ tầng, nguồn nhân lực thông minh, quản trị thông minh, quốc gia thông minh…

Chia sẻ tại hội thảo, Kỹ sư Federico A. Monsada - Chủ tịch AFEO cho biết, Chính phủ các quốc gia thành viên ASEAN đã khởi xướng Mạng lưới Thành phố Thông minh ASEAN (ASCN) tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 32 tại Singapore vào ngày 28/4/2018. ASCN là một sáng kiến hợp tác nhằm thúc đẩy phát triển đô thị bền vững tại các quốc gia thành viên ASEAN thông qua công nghệ thông minh và đổi mới sáng tạo. Thông qua nền tảng này, các thành phố ASEAN có thể học hỏi kinh nghiệm của nhau trong việc áp dụng công nghệ thông minh, phát triển các giải pháp cho các vấn đề xã hội, và trong quá trình đó, thu hút các ngành công nghiệp và đối tác toàn cầu cùng nhau hướng tới mục tiêu chung là phát triển đô thị bền vững và xây dựng các thành phố thực sự đáng sống.

Từ thời điểm đó đến nay, nhiều thành phố thí điểm thuộc ASCN đã được chứng minh là một trong những thành phố phát triển nhanh nhất trên thế giới. Để đảm bảo phát triển thành phố thông minh tại ASEAN một cách bền vững, Kỹ sư Federico A. Monsada - Chủ tịch AFEO cho rằng cần đạt được 3 mục tiêu. Đầu tiên là xây dựng nền kinh tế cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua đổi mới và công nghệ. Thứ hai là xây dựng môi trường bền vững, thúc đẩy bảo vệ môi trường và phát triển bền vững trong quy hoạch đô thị. Thứ ba là đạt được chất lượng cuộc sống cao, nâng cao điều kiện sống và phúc lợi của người dân thông qua việc cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ đô thị. Một thành phố thông minh ASEAN cần đạt được sự cân bằng chiến lược giữa ba mục tiêu phụ thuộc lẫn nhau này. Mục tiêu của đô thị thông minh là đảm bảo tất cả người dân đều được hưởng lợi từ phát triển đô thị, không ai bị bỏ lại phía sau.

PGS.TS Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) cho rằng hội thảo đã khẳng định phát triển thành phố thông minh là hướng đi đúng đắn, đặc biệt cần thiết trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và để thực hiện thành công các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) vào năm 2030. Đồng thời, phát triển thành phố thông minh đòi hỏi hạ tầng số mạnh mẽ, kết nối, an toàn, bảo mật và hiệu quả; khả năng kết nối thông minh trên mọi lĩnh vực, mọi cấp độ với sự tham gia của tất cả các bên, bao gồm chính quyền điện tử với dịch vụ công và dữ liệu mở; ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới.