Vào chiều ngày 16/12/1985, giữa nhịp sống hối hả của Manhattan vào mùa Giáng Sinh, ba người đàn ông mặc áo choàng dài bước xuống từ một chiếc xe gần nhà hàng Sparks Steak House – một địa điểm nổi tiếng và sang trọng trên phố Đông số 46.

Phát súng thách thức luật lệ mafia, mở đường cho Gotti thâu tóm quyền lực

Khi Paul Castellano, ông trùm quyền lực của gia đình tội phạm Gambino – băng nhóm mafia lớn nhất nước Mỹ thời bấy giờ – vừa bước ra khỏi xe limousine cùng tài xế và phó tướng Thomas Bilotti, các sát thủ tiến đến và nổ súng không chần chừ. Sáu phát đạn bắn vào người Castellano, năm phát khác kết liễu Bilotti. Cả hai gục ngã trong vũng máu ngay trên vỉa hè trước sự chứng kiến của hàng chục người qua đường. Vụ ám sát được thực hiện một cách táo bạo, dứt khoát và chuyên nghiệp, ngay giữa ban ngày – một điều gần như cấm kỵ trong giới mafia – và nó đã mở ra một chương mới đẫm máu trong lịch sử của thế giới ngầm Mỹ.

Hiện trường vụ ám sát ông trùm Paul Castellano. Ảnh: New York Daily News.

Paul Castellano, sinh năm 1915 tại Brooklyn, là một ông trùm có xuất thân khác thường so với những băng đảng gangster truyền thống. Là anh em họ của Carlo Gambino – người sáng lập nên gia đình tội phạm cùng tên – Castellano được thừa kế quyền lực sau khi Carlo qua đời năm 1976. Tuy nhiên, không giống như những tên gangster đường phố thường thấy, Castellano mang dáng dấp của một doanh nhân hơn là một tay đao phủ. Ông ta ít khi xuất hiện ở các hiện trường tội ác và tập trung vào việc biến các hoạt động bất hợp pháp thành nguồn lợi khổng lồ từ những lĩnh vực như xây dựng, vận tải, chế biến thịt và buôn bán thông qua các hợp đồng rửa tiền tinh vi. Castellano tin vào quyền lực tài chính hơn là bạo lực công khai.

Tuy nhiên, lối quản lý quá xa rời thực tế đường phố của Castellano khiến nhiều thành viên trong tổ chức không hài lòng, đặc biệt là các tay du đãng thế hệ mới – trong đó có John Gotti, kẻ đang nhanh chóng trở thành một thế lực tại vùng Queens. Gotti, xuất thân từ tầng lớp thấp của xã hội Ý di cư, là hiện thân của hình ảnh mafia cổ điển: ăn mặc bảnh bao, gần gũi với đàn em và không ngại dùng bạo lực. Ông ta hoạt động dưới trướng của Aniello Dellacroce – phó trùm Gambino và là người có uy tín lớn trong giới mafia. Khi Dellacroce qua đời vào đầu tháng 12/1985, Gotti hiểu rằng cơ hội của mình đã đến.

Việc Castellano không đến dự tang lễ của Dellacroce – người mà nhiều thành viên dành sự trung thành tuyệt đối – được xem là một sự xúc phạm lớn. Bên cạnh đó, Gotti và nhiều thành viên bất mãn khác bắt đầu tin rằng Castellano dự định loại bỏ những người không phục tùng, trong đó có cả Gotti.

Trong bối cảnh ấy, Gotti quyết định hành động. Bất chấp luật lệ nghiêm khắc của Commission – hội đồng tối cao của mafia Mỹ – rằng không được ám sát ông trùm mà không có sự đồng thuận, Gotti cùng đồng bọn bí mật lên kế hoạch cho một âm mưu ám sát Castellano. Trong số các tay súng tham gia có Sammy “The Bull” Gravano, một sát thủ lạnh lùng và về sau trở thành nhân vật chủ chốt trong quá trình sụp đổ của chính Gotti.

Vụ ám sát diễn ra trơn tru một cách đáng kinh ngạc. Không ai bị bắt tại hiện trường, và trong khi cả thành phố New York rúng động trước cái chết của một ông trùm mafia giữa ban ngày, John Gotti nhanh chóng củng cố quyền lực. Chỉ vài ngày sau, các thủ lĩnh chủ chốt của Gambino tụ họp tại một địa điểm bí mật để công nhận Gotti là ông trùm mới – một hành động tạo tiền lệ nguy hiểm trong thế giới ngầm: giết ông trùm để đoạt quyền mà không có sự chấp thuận từ Commission.

"Ông trùm Lịch lãm" John Gotti. Ảnh: Pinterest.

Hào quang, thách thức FBI và những phiên tòa tưởng chừng bất bại

Trong những năm sau đó, John Gotti xây dựng hình ảnh như một ngôi sao truyền thông. Ông ta xuất hiện trong những bộ suit đắt tiền, bước ra từ những chiếc xe limousine, luôn mỉm trước với ống kính, và trở thành gương mặt đại diện cho mafia Mỹ thập niên 1980. Báo chí đặt cho Gotti biệt danh “The Dapper Don” (Ông trùm Lịch lãm), và sau này là “Teflon Don” (teflon là tên gọi loại nhựa siêu bền, chuyên dùng để đựng hóa chất nguy hiểm) vì các phiên tòa chống lại ông ta đều không thể kết án do nhân chứng im lặng hoặc bị loại bỏ. Gotti trở thành biểu tượng của sự táo bạo và kiêu hãnh, nhưng đồng thời cũng là người đánh mất sự im lặng và kín đáo vốn được mafia coi là sống còn.

Tuy nhiên, sự trỗi dậy của Gotti cũng gieo mầm cho sự sụp đổ. Việc ông ta giết Castellano mà không được sự đồng thuận của Commission khiến các gia đình mafia khác lo ngại. FBI, với sự quyết tâm mới, đã huy động tối đa lực lượng để theo dõi từng bước đi của Gotti. Trong khi đó, nội bộ Gambino cũng bắt đầu rạn nứt khi Sammy Gravano - “Sammy the Bull” Gravano, cánh tay phải và là kẻ từng tham gia cùng ông trong vụ ám sát Paul Castellano – quyết định hợp tác với chính quyền sau khi bị bắt, trở thành nhân chứng quan trọng trong phiên tòa lịch sử năm 1992 - phiên tòa được xem là một trong những sự kiện pháp lý nổi bật nhất trong lịch sử chống mafia tại Hoa Kỳ.

Gravano, đối mặt với bản án chung thân, đã lựa chọn phản bội Cosa Nostra, vi phạm omertà – luật im lặng thiêng liêng của mafia – và đồng ý làm nhân chứng hợp tác với FBI. Trong lời khai tại tòa, Gravano thừa nhận đã tham gia vào 19 vụ giết người và vạch trần toàn bộ cơ cấu tội phạm của gia đình Gambino, bao gồm chi tiết vai trò của Gotti trong hàng loạt hoạt động như tống tiền, giết người, cho vay nặng lãi, cờ bạc và buôn lậu. Đặc biệt, những đoạn băng ghi âm do FBI thu được tại căn phòng bí mật phía sau tiệm may của Gotti ở Little Italy – nơi ông ta thường họp với các đàn em – đã cho thấy rõ ràng cách ông chỉ đạo các vụ ám sát và điều hành hoạt động băng đảng.

Phiên tòa bắt đầu vào tháng 1/1992 tại tòa án liên bang Brooklyn với mức an ninh chưa từng có. Gotti bị cáo buộc 13 tội danh nghiêm trọng, trong đó có giết người, âm mưu giết người, tống tiền và điều hành tổ chức tội phạm có tổ chức. Lần này, với bằng chứng không thể chối cãi và lời khai đầy sức nặng của Gravano, Gotti không còn đường lùi.

Báo chí Mỹ viết về phiên tòa xử John Gotti ngày 4/2/1992. Ảnh: RetroNewser.

Sự phản bội của Sammy "The Bull" và phiên tòa lịch sử: Dấu chấm hết cho "Teflon Don"

Ngày 2/4/1992, bồi thẩm đoàn kết luận John Gotti có tội ở tất cả các tội danh. Ông ta bị kết án tù chung thân không có khả năng ân xá. Đây là cú sụp đổ không thể đảo ngược của một trong những ông trùm quyền lực và nổi tiếng nhất trong lịch sử mafia Mỹ. Báo chí ngay lập tức thay đổi biệt danh của ông từ “The Teflon Don” thành “The Velcro Don” (Ông trùm Miếng dán) – ám chỉ rằng lần này, mọi tội lỗi cuối cùng cũng “dính chặt” vào người ông.

Gotti bị giam tại nhà tù liên bang Marion, Illinois, nơi có mức độ an ninh cực cao. Tại đây, ông ta bị biệt giam gần như hoàn toàn, không được tiếp xúc với tù nhân khác và thời gian được ra khỏi buồng giam mỗi ngày chỉ giới hạn trong vài giờ. Dù vẫn cố gắng duy trì ảnh hưởng đối với gia đình Gambino từ sau song sắt thông qua con trai mình là John A. Gotti, nhưng quyền lực thực tế của ông ta đã suy yếu nghiêm trọng.

Năm 1998, “Ông trùm Lịch lãm” được chẩn đoán mắc ung thư vòm họng. Căn bệnh tiến triển nhanh chóng và cuối cùng ông ta qua đời vào ngày 10/6/2002 tại bệnh viện nhà tù ở Springfield, Missouri. Khi Gotti chết, thế giới ngầm đã thay đổi: mafia không còn là thế lực bất khả xâm phạm như thập niên 1970 hay 1980, các phiên tòa, luật RICO (Luật Chống Tổ chức Tội phạm Có tổ chức) và hàng loạt “kẻ phản bội” từ trong nội bộ đã làm tan rã từng lớp vỏ bọc quyền lực của các gia đình tội phạm lớn.

Cái chết của John Gotti không chỉ là hồi kết cho một cá nhân, mà còn là biểu tượng cho sự cáo chung của một thời kỳ mafia hoàng kim ở nước Mỹ – nơi bạo lực và tội lỗi được ngụy trang dưới những bộ vest đắt tiền, và quyền lực được điều hành từ những quán cà phê nhỏ nhưng len lỏi tới mọi ngóc ngách của thành phố New York phù hoa.