Quan sát của Báo Tri thức và Cuộc sống cho thấy, các hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Kỹ thuật Vũ Gia (Công ty Vũ Gia), dù đúng quy trình, vẫn bộc lộ những đặc điểm khiến dư luận quan tâm. Đó là hiện tượng nhà thầu "một mình một ngựa" về đích, hay tỷ lệ tiết kiệm sau đấu thầu chỉ ở mức tượng trưng.

Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, có hiệu lực từ ngày 01/01/2024, cùng các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP, đã đặt ra những yêu cầu cao hơn về tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Điều 6 của Luật quy định rõ một trong những nguyên tắc cơ bản là "bảo đảm cạnh tranh".

Trường hợp gói thầu "Nâng cấp trang thiết bị công nghệ thông tin cho Trường Đại học Kinh tế - Luật" (Mã TBMT: IB2500283678) chỉ có duy nhất Công ty Vũ Gia tham dự và trúng thầu là một ví dụ điển hình. Dù pháp luật không cấm việc lựa chọn nhà thầu khi chỉ có một đơn vị tham gia, nhưng nó chưa phản ánh được mục tiêu cạnh tranh của công tác đấu thầu.

Trao đổi với phóng viên về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Văn Lập, thuộc Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết: "Về mặt pháp lý, tại thời điểm đóng thầu nếu chỉ có một nhà thầu tham dự thì bên mời thầu vẫn phải tiến hành mở thầu và xem xét, đánh giá hồ sơ dự thầu đó theo quy định. Tuy nhiên, tinh thần cốt lõi của Luật Đấu thầu là tạo ra sự cạnh tranh để lựa chọn được nhà thầu tốt nhất với chi phí hợp lý nhất. Việc chỉ có một nhà thầu tham gia đòi hỏi chủ đầu tư và tổ chuyên gia phải rà soát lại kỹ lưỡng hồ sơ mời thầu, xem liệu có các tiêu chí nào chưa hợp lý, có thể đã vô tình hạn chế sự tham gia của các nhà thầu khác hay không".

Luật sư Lập cũng nhấn mạnh, Điều 17 của Luật Đấu thầu 2023 cũng quy định rất chặt chẽ các hành vi bị cấm, trong đó có hành vi thông thầu. "Cơ quan chức năng cần có cơ chế giám sát để đảm bảo rằng việc một nhà thầu tham dự là do yếu tố khách quan của thị trường, chứ không phải do sự sắp đặt hay có các hành vi làm hạn chế cạnh tranh", ông Lập nói.

Bên cạnh đó, hiệu quả kinh tế của các gói thầu cũng là một vấn đề đáng bàn. Tỷ lệ tiết kiệm tại các gói thầu mà Công ty Vũ Gia trúng ở Bệnh viện Nguyễn Trãi (0,96%), Bệnh viện Đa khoa Trung tâm An Giang (0,25%) hay Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (0%) là rất thấp.

Dưới góc độ chuyên gia, ông Đỗ Phạm Giang, một chuyên gia về đấu thầu, phân tích: "Tỷ lệ tiết kiệm không phải là yếu tố duy nhất để đánh giá sự thành công của một gói thầu, nhưng nó là một chỉ số quan trọng phản ánh hiệu quả kinh tế. Tỷ lệ tiết kiệm thấp có thể do nhiều nguyên nhân: Giá dự toán được xây dựng quá sát với giá thị trường, tính cạnh tranh của gói thầu không cao, hoặc chỉ có một vài nhà thầu quen thuộc tham gia. Thông tư 79/2025/TT-BTC đã quy định rõ về việc đăng tải thông tin để tăng cường minh bạch, nhưng vai trò của chủ đầu tư trong việc xây dựng một hồ sơ mời thầu có tính cạnh tranh cao vẫn là quan trọng nhất".

Chuyên gia này cho rằng, để hoạt động đấu thầu thực sự hiệu quả, các chủ đầu tư cần chủ động hơn trong việc nghiên cứu thị trường, đưa ra các yêu cầu kỹ thuật hợp lý, không "cài cắm" các tiêu chí gây khó cho nhà thầu, từ đó thu hút được nhiều doanh nghiệp có năng lực tham gia.

Hoạt động đấu thầu là "bộ mặt" của việc sử dụng các nguồn vốn công. Để thị trường này thực sự công bằng, minh bạch và hiệu quả, cần có sự nỗ lực từ cả phía các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và bản thân các nhà thầu, hướng tới một môi trường cạnh tranh lành mạnh, nơi chất lượng và giá cả là thước đo cuối cùng.