Theo chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, sáng 6/11, Quốc hội thảo luận ở Tổ về Dự án Luật Xây dựng (sửa đổi); Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản; Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.

Chiều cùng ngày, Quốc hội tiếp tục thảo luận ở Tổ về Dự án Luật Chuyển đổi số; Dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi); Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ.

Phân loại dự án theo hình thức đầu tư

Trước đó, trình bày tờ trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) được bố cục lại gồm 8 chương, 97 điều, giảm 71 điều so với luật hiện hành. Việc sửa đổi nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện pháp luật theo hướng xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, thuận lợi và chi phí tuân thủ thấp, qua đó cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư, kinh doanh trong lĩnh vực xây dựng.

Theo Bộ trưởng, dự thảo luật được thiết kế với định hướng chỉ quy định khung và nguyên tắc thuộc thẩm quyền Quốc hội, còn nội dung chi tiết sẽ giao Chính phủ quy định, phù hợp với thực tiễn.

Một trong những điểm mới quan trọng là việc phân loại dự án theo hình thức đầu tư (đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh) để đảm bảo hoạt động quản lý đầu tư và hoạt động xây dựng được thực hiện theo đúng luật chuyên ngành.

Đáng chú ý, dự thảo luật cắt giảm và đơn giản hóa nhiều thủ tục hành chính trong các khâu lập, thẩm định và phê duyệt dự án. Quy trình cấp phép xây dựng được tinh giản tối đa, hướng tới việc thực hiện hoàn toàn bằng hình thức trực tuyến.

Song song đó, hồ sơ, điều kiện cấp phép được rút gọn, phù hợp với quy hoạch và mục đích sử dụng đất; trách nhiệm của tư vấn thiết kế được tăng cường, còn cơ quan cấp phép chỉ thực hiện hậu kiểm. Thời gian cấp phép dự kiến rút xuống còn tối đa 7 ngày làm việc.

Dự thảo cũng mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng. Các thủ tục được thiết kế theo nguyên tắc “một lần kiểm soát” – tức là mỗi dự án, công trình chỉ phải thực hiện một thủ tục hành chính trong suốt quá trình từ chuẩn bị đến khởi công.

Các công trình thuộc đối tượng thẩm định của cơ quan chuyên môn về xây dựng như dự án đầu tư công, PPP, hoặc công trình có ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng sẽ không phải xin cấp phép xây dựng riêng. Đối với các công trình còn lại, cơ quan quản lý nhà nước thực hiện quản lý thông qua thủ tục cấp giấy phép theo quy định.

Chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm là phù hợp

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đánh giá dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) được xây dựng theo tinh thần “luật khung, luật ống”, thể hiện đổi mới tư duy trong công tác lập pháp.

Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị bổ sung, làm rõ thẩm quyền thẩm định đối với nhóm dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi, tránh để trống cơ sở pháp lý khi thực hiện.

Ủy ban cũng cho rằng việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm là phù hợp chủ trương, song cần có giải pháp nâng cao năng lực và trách nhiệm của chủ đầu tư, đồng thời quy định chế tài đủ mạnh đối với hành vi gian dối trong tự thẩm định và nghiệm thu.

Đối với quy định miễn giấy phép xây dựng, Ủy ban cơ bản đồng tình, coi đây là bước cải cách quan trọng giúp giảm chi phí, thời gian cho người dân và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra lưu ý cần quy định rõ tiêu chí và danh mục công trình được miễn phép để tránh tình trạng phát sinh thêm thủ tục hành chính trung gian hoặc “giấy phép con”.

Đồng thời, cần bổ sung cơ chế pháp lý nhằm đảm bảo quyền lợi của người dân trong việc xác định tài sản gắn liền với đất để cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu.

Với các công trình có yêu cầu cao về an toàn như nhà xưởng, chung cư, trung tâm thương mại, Ủy ban đề nghị nghiên cứu hình thức cấp giấy phép sử dụng công trình trước khi đưa vào hoạt động, thay vì miễn phép hoàn toàn.

Cơ quan thẩm tra cũng nhấn mạnh cần quy định rõ cơ chế xử lý vi phạm trong thi công, tránh hiện tượng “phạt cho tồn tại” hay hợp thức hóa sai phạm; đồng thời, bổ sung quy định về cấp phép trực tuyến, hậu kiểm và xử lý nghiêm công trình vi phạm tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn.

Về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, Ủy ban đề nghị có cơ chế linh hoạt cho các dự án đặc thù như di dân, tái định cư hoặc khai thác vật liệu xây dựng tại chỗ, nhằm bảo đảm tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế.