Anh H.T (37 tuổi, trú tại Hà Nội) đến bệnh viện khám trong tình trạng hai khớp gối co cứng, khó đi lại. Anh T. bị bệnh gout, gần đây thường xuyên uống thuốc được người thân mua từ nước ngoài về kèm quảng cáo chữa bệnh gout với thành phần “hoàn toàn thảo mộc”.
Mỗi đợt gout cấp, anh uống “thuốc” này giảm đau nên lên mạng mua thêm và dùng thường xuyên. Gần đây, bệnh gout của bệnh nhân nặng hơn, xuất hiện các hạt tophi lớn khắp cơ thể, hai khớp gối co cứng, khó đi lại.
ThS.BS Nguyễn Quang Tôn Quyền, Phó khoa Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội chẩn đoán, bệnh nhân mất khả năng duỗi khớp gối, chỉ co được 60-70 độ, chụp X-quang cho thấy hai khớp gối bệnh nhân biến dạng nặng, tổn thương tophi khiến khớp và xương tiêu. Kiểm tra loại “thuốc” mua trên mạng mà anh T. uống, bác sĩ phát hiện là sản phẩm hỗ trợ sức khỏe đã bị Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cảnh báo chứa chất dexamethasone gây nguy hiểm.
Phim chụp X-quang hai bên khớp gối nhân tạo của bệnh nhân. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.
Nam bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật thay khớp nhân tạo. Xét nghiệm máu trước mổ cho thấy nồng độ cortisol và ACTH (hormone kích thích tuyến thượng thận sản xuất cortisol) thấp. Bác sĩ Quyền chẩn đoán bệnh nhân bị suy tuyến thượng thận do lạm dụng chất dexamethasone dài ngày.
Bác sĩ Quyền đánh giá với tình trạng này, nếu phẫu thuật ngay bệnh nhân tiềm ẩn nguy cơ nhiễm trùng cao, chậm lành vết thương, có thể tử vong vì tuyến thượng thận suy nặng. Do đó, bác sĩ hai khoa Chấn thương Chỉnh hình và Nội tiết phối hợp điều trị hormone thay thế cho bệnh nhân bằng đường uống trong một tháng, đường truyền tích cực trong 3 ngày trước mổ, đến khi xét nghiệm máu cho chỉ số tối ưu mới phẫu thuật.
Bác sĩ Quyền phẫu thuật thay hai bên khớp gối cho anh T. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.
Ê-kíp bác sĩ loại bỏ các hạt tophi gây cản trở vận động, thay thế khớp gối đã tổn thương bằng loại khớp nhân tạo có bản lề, dành riêng cho bệnh nhân có các biến dạng khớp nghiêm trọng. Hậu phẫu, bệnh nhân tiếp tục truyền thuốc ổn định nồng độ hormone tuyến thượng thận trong 2 ngày, sau đó duy trì uống thuốc hormone thay thế.
Sau mổ một ngày, bệnh nhân tập phục hồi chức năng tại giường bằng máy gấp duỗi thụ động để hạn chế co rút cơ, lấy lại khả năng duỗi cho hai bên khớp gối. Sau một tuần, bệnh nhân có thể tự chống chân bằng nạng, được xuất viện và điều trị ngoại trú. Hàng tuần, bệnh nhân duy trì phác đồ tập phục hồi chức năng, điều trị bệnh gout nặng, xét nghiệm máu thường xuyên để theo dõi và uống thuốc điều trị suy tuyến thượng thận kéo dài.
Theo bác sĩ Quyền, dexamethasone là dược chất thuộc nhóm corticosteroid, có tác dụng giảm đau, kháng viêm mạnh nên thường được dùng trong thuốc điều trị bệnh xương khớp. Tuy nhiên, thuốc có thể gây nhiều tác dụng phụ nên khi dùng cần có chỉ định và theo dõi của bác sĩ.
Lạm dụng chất dexamethasone dài ngày khiến tuyến yên giảm tiết ACTH. Khi ACTH giảm, tuyến thượng thận giảm hoạt động và teo dần, mất khả năng sản xuất hormone khi cần thiết, gọi là suy tuyến thượng thận thứ phát do thuốc. Tình trạng có thể dẫn đến cơn suy tuyến thượng thận cấp, gây trụy tim mạch, tụt huyết áp nhanh, rối loạn điện giải và hôn mê, đe dọa tính mạng người bệnh trong khi mổ.
Bác sĩ Quyền khuyến cáo các bệnh nhân gout và mắc bệnh xương khớp nói chung không tự ý sử dụng các sản phẩm trôi nổi. Người đã mua và đang sử dụng các sản phẩm bị phát hiện chứa dexamethasone nên tới bệnh viện khám và xét nghiệm để được đánh giá chức năng tuyến thượng thận và điều trị kịp thời.
