Sâm Ngọc Linh – loài dược liệu quý hiếm từng chỉ mọc hoang trên đỉnh núi cao hơn 2.000m, nay đã được các hộ dân mang về trồng thành công, trở thành cây “hái ra tiền” khi cả củ, lá, hoa và hạt đều có giá trị kinh tế cao.
Sâm Ngọc Linh có tên khoa học là Panax vietnamensis Ha et Grushv, thuộc họ nhân sâm (Araliaceae), được đánh giá là một trong những loại sâm tốt nhất thế giới. Nhiều nghiên cứu dược lý đã chứng minh khả năng chống stress, cải thiện trầm cảm, kích thích miễn dịch, bảo vệ gan, chống ung thư và phục hồi cơ thể sau suy nhược của loại dược liệu này. Không chỉ vậy, sâm Ngọc Linh còn có tác dụng kéo dài tuổi thọ tế bào và hỗ trợ sản sinh tế bào mới.
Giá thành của loại "quốc bảo" này cũng vô cùng đắt đỏ: sâm củ có thể lên tới 130 – 300 triệu đồng/kg, tùy thuộc vào độ tuổi và trọng lượng. Lá sâm tươi dao động từ 10 – 12 triệu đồng/kg, hoa sâm khoảng 15 – 17 triệu đồng/kg, còn 1.000 hạt giống có giá từ 80 – 100 triệu đồng.
Sinh ra trong nghèo khó, chị Nguyễn Thị Hồng Thương (SN 1985, Quảng Nam) từng trải qua nhiều nghề như giúp việc, công nhân để mưu sinh. Sau đó, chị lên vùng núi Trà Cang (huyện Nam Trà My) mở tiệm tạp hóa nhỏ và thu mua dược liệu của bà con. Chính tại đây, chị nhận ra tiềm năng lớn từ sâm Ngọc Linh – loài sâm quý hiếm chỉ mọc ở vùng núi cao, có giá trị dược liệu và kinh tế vượt trội.
Năm 2012, với số vốn ít ỏi, chị bắt đầu trồng thử 50 cây sâm nhưng tất cả đều chết chỉ sau một đêm. Không nản lòng, chị đầu tư toàn bộ tiền kiếm được trong suốt 6 năm để trồng sâm, nhưng tiếp tục thất bại vì sâu bệnh, chuột phá hoại, cây thối rễ. Những khó khăn dồn dập từng khiến chị trắng tay, nhưng chị vẫn quyết tâm theo đuổi con đường đã chọn.
Chị Thương bắt đầu nghiên cứu kỹ thuật trồng sâm, học hỏi từ người đi trước, đồng thời đầu tư hệ thống lưới bảo vệ và chọn giống kỹ lưỡng. Năm 2019, chị mạnh dạn vay 100 triệu đồng để mở rộng diện tích trồng. Nhờ sự kiên trì, hiện vườn của chị có gần 4.000 gốc sâm Ngọc Linh, trong đó hơn 500 cây đã ra hoa, đậu quả, cho thu hoạch hạt và lá có giá trị cao.
Không chỉ củ sâm có giá cao, mà cả lá, thân và hạt cũng đem lại nguồn thu ổn định: lá sâm 10 – 12 triệu đồng/kg, hạt sâm 80.000 – 150.000 đồng/hạt. Theo chị Thương, cây sâm không đòi hỏi chăm sóc cầu kỳ, chủ yếu là kiên trì và nắm rõ kỹ thuật trồng phù hợp với từng điều kiện địa hình.
Không chỉ làm kinh tế cho gia đình, chị Thương còn thu mua các loại dược liệu, đặc sản núi rừng để hỗ trợ bà con tiêu thụ sản phẩm. Ngoài sâm Ngọc Linh, chị còn trồng thêm các cây dược liệu quý khác như giảo cổ lam, thất diệp nhất chi hoa, sâm 7 lá…
Không đi theo lối mòn trồng dưới tán rừng, chàng trai trẻ Trần Cao Nguyên (26 tuổi, Kon Tum) đã mạnh dạn đầu tư nhà lưới và hệ thống tưới phun sương để trồng sâm tại Lâm Đồng. Sau nhiều lần thất bại do kỹ thuật chưa hoàn thiện, Nguyên đã kiên trì học hỏi, thử nghiệm và điều chỉnh để phù hợp với điều kiện trong nhà lưới.
Hiện nay, trang trại sâm của Nguyên có khoảng 8.000 cây 1 năm tuổi. Lá sâm được bán với giá 4 – 5 triệu đồng/kg, hạt giống 70.000 – 100.000 đồng/hạt, cây giống 1 – 3 năm tuổi từ 150.000 – 300.000 đồng/cây. Những củ sâm đầu tiên đang được thị trường đón nhận với giá từ 40 triệu đồng/kg. Nguyên cho biết, doanh thu hiện tại hơn 1 tỷ đồng/năm và dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng sản xuất, ươm thêm 10.000 – 15.000 hạt để đảm bảo nguồn cung sâm tươi trước khi chuyển sang sản phẩm tinh chế.
Bên cạnh sâm gieo trồng mới, trang trại của Nguyên còn có một số luống sâm Ngọc Linh được di thực từ Kon Tum khi cây khoảng 2–3 năm tuổi. Các cây này đã thích nghi tốt, sinh trưởng ổn định và hiện đang cho thu hoạch củ với kích thước khá lớn. Nguyên cho biết, hiện tại trang trại mang lại doanh thu hơn 1 tỷ đồng mỗi năm, chủ yếu từ sâm tươi. Dự kiến vài năm tới, khi nguồn nguyên liệu dồi dào hơn, anh mới bắt đầu sản xuất các dòng sản phẩm tinh chế để tránh tình trạng thiếu hàng cung ứng cho thị trường.
