NASA đang chạy đua triển khai một lò phản ứng hạt nhân công suất 100 kW trên Mặt Trăng trong vòng 5 năm tới. Cơ quan vũ trụ Mỹ đang gấp rút chuẩn bị các phương án kỹ thuật, đồng thời yêu cầu các tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp tư nhân nộp đề xuất trong vòng 60 ngày. Một bộ phận điều phối riêng sẽ được thành lập để giám sát tiến độ và chuẩn bị cho các bước triển khai tiếp theo.

Theo các chuyên gia, nguồn điện từ Mặt Trời không đủ ổn định để duy trì hoạt động lâu dài trên Mặt Trăng, nơi mỗi đêm có thể kéo dài tới 14 ngày Trái Đất.

Trong điều kiện như vậy, năng lượng phân hạch được xem là giải pháp tối ưu, giúp duy trì các hệ thống thiết yếu như chiếu sáng, điều hòa nhiệt độ, xử lý nước, lọc không khí và liên lạc. Một lò phản ứng 100 kW có thể cung cấp điện cho các khu căn cứ nhỏ, thiết bị khoa học, robot tự hành và các trạm điều khiển từ xa.

Việc triển khai lò phản ứng còn đóng vai trò hỗ trợ sản xuất nhiên liệu tại chỗ, vốn là yếu tố then chốt nếu muốn thiết lập hiện diện lâu dài trên Mặt Trăng hoặc tiến xa hơn trong hành trình liên hành tinh. Với nhiệt độ dao động cực đoan và địa hình phức tạp, các công nghệ hiện tại khó đáp ứng yêu cầu về hiệu suất và độ tin cậy, trong khi lò phản ứng hạt nhân có thể hoạt động liên tục và ít phụ thuộc vào điều kiện môi trường.

Dự án không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn phản ánh rõ áp lực cạnh tranh trong lĩnh vực không gian. Trung Quốc và Nga đều đã công bố kế hoạch phát triển lò phản ứng đặt trên bề mặt Mặt Trăng trong những năm tới.

Giới phân tích cho rằng quốc gia nào triển khai trước sẽ có lợi thế trong việc khai thác tài nguyên và mở rộng vùng hiện diện tại các vị trí chiến lược. Do đó, tiến độ và độ tin cậy của hệ thống năng lượng trở thành yếu tố then chốt.

Trước đó, từ năm 2022, NASA đã ký hợp đồng thiết kế ban đầu với ba đơn vị để nghiên cứu lò phản ứng công suất 40 kW. Giai đoạn tiếp theo sẽ nâng cấp lên 100 kW, hướng đến việc tích hợp trực tiếp vào các sứ mệnh hạ cánh tiếp theo của chương trình Artemis. Các lò phản ứng sẽ được thiết kế nhỏ gọn, có thể lắp ráp nhanh, chịu được rung lắc khi phóng và tự vận hành trong thời gian dài.

Hệ thống làm mát bằng khí hoặc natri lỏng, vỏ bọc bảo vệ khỏi bức xạ và bộ điều khiển từ xa sẽ là những thành phần chính trong cấu trúc. Các thiết bị này sẽ được thử nghiệm trên Trái Đất trước khi tiến hành phóng thử, với mục tiêu đạt mức vận hành ổn định trong vòng vài tuần kể từ khi hạ cánh.

Mỹ đang đặt nhiều kỳ vọng vào việc thiết lập một chuỗi hoạt động bền vững ngoài Trái Đất, từ cung cấp năng lượng cho sinh hoạt đến hỗ trợ khai thác tài nguyên và triển khai nghiên cứu khoa học.

Trong bối cảnh môi trường năng lượng toàn cầu thay đổi nhanh chóng, việc phát triển các hệ thống điện độc lập ngoài khí quyển được xem là hướng đi tất yếu trong chiến lược mở rộng hiện diện vũ trụ.

Nếu đúng theo kế hoạch, đây sẽ là lần đầu tiên một lò phản ứng phân hạch hoạt động trên bề mặt ngoài Trái Đất. Việc này đánh dấu một bước tiến lớn trong công nghệ không gian và mở ra khả năng phát triển cơ sở hạ tầng cho các sứ mệnh trong tương lai.