Có một loại cá dân dã, quen thuộc ở Việt Nam kích thước bé, đến mùa thu hoạch đầy ắp, sở hữu hàm lượng canxi cao hơn cả cá hồi, đó chính là con cá cơm. Dựa theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), trong 100g cá cơm có chứa tới 232mg canxi, trong khi cùng trọng lượng cá hồi chỉ cung cấp 9mg. Điều này cho thấy hàm lượng canxi trong cá cơm cao gấp khoảng 25,7 lần so với cá hồi.
Từ tháng giêng đến tháng 8 hàng năm là thời điểm cá cơm vào mùa. Lúc này, người dân miền biển lại tất bật ra khơi thu hoạch cá để bán cho thương lái. Nếu như trước đây cá cơm không được ưa chuộng, người ta mang về làm mắm, làm thức ăn cho lợn gà, thì giờ đây chúng "lên đời" thành đặc sản rất được ưa chuộng ở thành phố.
Cá cơm có phần lưng màu xanh lục với ánh phản chiếu màu xanh lam do một sọc dọc theo thân màu trắng bạc, chạy từ gốc vây đuôi. Loài cá này có kích thước nhỏ, dài từ 15 - 20cm, thường sống thành đàn, chủ yếu ở vùng nước mặn. Từ tháng 1 đến tháng 2 âm lịch, cá cơm thường xuất hiện vào ban đêm. Ngược lại, vào mùa hè từ tháng 7 đến tháng 8 âm lịch, cá xuất hiện vào ban ngày.
Cá cơm có vị ngọt dịu, thịt săn chắc và dễ chế biến. Cá cơm tươi có thể làm thành các món như nấu canh chua, chiên tỏi ớt, kho tộ, làm gỏi,... Đặc biệt, cá cơm còn là nguyên liệu chính để làm nên nước mắm – linh hồn của ẩm thực Việt. Những chai nước mắm cốt được ủ từ cá cơm Phú Quốc hay Nha Trang không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn vang danh quốc tế.
Ngoài ra, người ta còn đem cá cơm phơi khô, bảo quản cẩn thận để ăn quanh năm. Mỗi khi trúng mùa, các cơ sở chế biến cá khô, làm nước mắm tại các làng ven biển cũng theo đó mà có nguồn nguyên liệu dồi dào để sản xuất, đem lại thu nhập cao.
Theo khảo sát, ở trên chợ mạng hay các chợ dân sinh, cá cơm tươi được bán với giá khoảng 30.000 đồng/kg, trong khi đó cá cơm khô có giá hơn 150.000 đồng/kg.
Bên cạnh canxi, cá cơm còn là một “kho báu” dinh dưỡng thực sự. Trong 45g cá cơm có chứa khoảng 95 calo, 13g protein, 4g chất béo, cùng nhiều loại vitamin và khoáng chất quan trọng như vitamin B3, B12, selen, sắt và kali.
Nhờ vào thành phần dinh dưỡng đa dạng và dồi dào, cá cơm không chỉ là thực phẩm ngon miệng mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho sức khỏe.
Những tác dụng của cá cơm đối với sức khỏe:
Nguồn canxi dồi dào – Tốt cho xương khớp
Cá cơm được xem là một trong những nguồn canxi tự nhiên phong phú nhất. Canxi là khoáng chất thiết yếu giúp hình thành và duy trì hệ xương khỏe mạnh, đặc biệt quan trọng với trẻ em trong độ tuổi phát triển, phụ nữ mang thai và người lớn tuổi – những nhóm đối tượng dễ thiếu hụt canxi. Bên cạnh đó, cá cơm còn chứa vitamin D – thành phần giúp cơ thể hấp thụ và sử dụng canxi hiệu quả, góp phần duy trì mật độ và sức mạnh của xương, răng.
Giàu omega-3 – Bảo vệ tim mạch và não bộ
Cá cơm là nguồn cung cấp dồi dào các axit béo omega-3, đặc biệt là DHA và EPA. Những chất này giúp giảm triglyceride, hạ cholesterol xấu (LDL), ngăn ngừa xơ vữa động mạch và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. DHA – một axit béo thiết yếu – còn đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cấu trúc não bộ, đặc biệt cần thiết cho sự phát triển trí tuệ ở trẻ nhỏ.
Ngoài ra, omega-3 còn được biết đến với tác dụng cải thiện trí nhớ, tăng khả năng tập trung và làm chậm quá trình thoái hóa thần kinh, góp phần phòng ngừa các bệnh như Alzheimer.
Hỗ trợ phòng ngừa ung thư và giảm viêm
Omega-3 trong cá cơm có đặc tính chống viêm mạnh, trong khi selen lại là một chất chống oxy hóa tự nhiên. Sự kết hợp này có thể giúp ngăn chặn sự phát triển và lan rộng của tế bào ung thư, đồng thời hỗ trợ phòng ngừa các bệnh mãn tính như viêm khớp, gan nhiễm mỡ hay rối loạn tim mạch.
Bảo vệ sức khỏe đôi mắt
Một khẩu phần cá cơm có thể cung cấp khoảng 0,45g EPA và 0,77g DHA – hai axit béo thuộc nhóm omega-3 rất quan trọng cho thị lực. Các chuyên gia khuyến nghị: nam giới nên bổ sung khoảng 1,6g omega-3 mỗi ngày, còn nữ giới khoảng 1,1g. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn giàu omega-3 có thể làm giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng – một nguyên nhân phổ biến gây giảm thị lực ở người lớn tuổi.
Giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer
Nghiên cứu từ Trường Y Harvard cho thấy: những người tiêu thụ nhiều omega-3 có lượng protein amyloid beta – yếu tố liên quan đến bệnh Alzheimer – thấp hơn đáng kể. Việc bổ sung cá cơm vào chế độ ăn hằng ngày không chỉ tốt cho tim mạch mà còn là cách bảo vệ não bộ một cách tự nhiên, lâu dài.
Bảo vệ tuyến giáp
Cá cơm là một nguồn cung cấp i-ốt dồi dào, một khoáng chất thiết yếu cho chức năng tuyến giáp khỏe mạnh. Tuyến giáp sử dụng i-ốt để sản xuất hormone tuyến giáp, điều chỉnh quá trình trao đổi chất và nhiều chức năng quan trọng khác trong cơ thể. 100g cá cơm có thể cung cấp khoảng 30-50mcg i-ốt, đáp ứng một phần đáng kể nhu cầu i-ốt hàng ngày.
Lưu ý: Cá cơm có hàm lượng thủy ngân thấp hơn các loại hải sản khác nhưng chúng lại chứa khá nhiều muối. Do đó, mọi người chỉ nên ăn ở mức độ vừa phải, tránh tiêu thụ quá nhiều.
