Lộ trình này sẽ tiếp tục mở rộng, hạn chế ô tô cá nhân chạy xăng dầu tại các tuyến đường trong vành đai 1 và 2 từ năm 2028, đến năm 2030 sẽ vươn tới vành đai 3, hướng tới chấm dứt xe cá nhân chạy xăng ở trung tâm đô thị.

Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện đang trở thành xu hướng toàn cầu trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí gia tăng và nhu cầu phát triển bền vững. Nhiều quốc gia đã tiến hành quá trình này với chiến lược khác nhau, tùy theo điều kiện kinh tế - xã hội và đặc điểm cơ sở hạ tầng.

Trung Quốc

Trung Quốc hiện là quốc gia dẫn đầu thế giới trong quá trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, với tốc độ phát triển ấn tượng cả về sản lượng, hạ tầng và mức độ phổ cập xe điện. Quá trình này là kết quả của một chiến lược tổng thể được nhà nước Trung Quốc thiết kế và thực thi đồng bộ trong nhiều năm qua. Một trong những yếu tố quan trọng nhất chính là sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ. Từ đầu những năm 2010, Trung Quốc đã triển khai các chính sách trợ cấp trực tiếp cho người mua xe điện, đồng thời miễn hoặc giảm thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế trước bạ. Những ưu đãi tài chính này giúp giá xe điện cạnh tranh hơn so với xe xăng, tạo điều kiện cho người tiêu dùng tiếp cận dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, Trung Quốc đặc biệt chú trọng đến hạ tầng sạc – một yếu tố cốt lõi để người dân yên tâm sử dụng xe điện. Nhà nước đầu tư hàng tỷ nhân dân tệ vào mạng lưới trạm sạc công cộng, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia phát triển hệ thống sạc nhanh. Tính đến năm 2024, Trung Quốc đã có hơn 2 triệu trạm sạc – nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Song song với đó, Trung Quốc cũng áp dụng các biện pháp hành chính để giảm dần việc sử dụng xe xăng, như hạn chế đăng ký biển số xe xăng ở các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến, trong khi xe điện lại được ưu tiên cấp biển nhanh chóng và miễn phí.

Một điểm nổi bật trong quá trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện của Trung Quốc là sự gắn kết giữa chính sách giao thông với chiến lược công nghiệp. Chính phủ nước này không chỉ hỗ trợ tiêu dùng mà còn đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển công nghệ pin, khuyến khích doanh nghiệp sản xuất xe điện nội địa như BYD, NIO, XPeng… qua đó tạo ra chuỗi cung ứng nội địa khép kín và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu. Nhờ vậy, Trung Quốc không chỉ giảm ô nhiễm và tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch mà còn trở thành cường quốc xuất khẩu xe điện hàng đầu thế giới. Kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy rằng sự kết hợp giữa ưu đãi kinh tế, đầu tư hạ tầng và chiến lược công nghiệp chính là chìa khóa cho một cuộc chuyển đổi loại hình phương tiện giao thông thành công.

Ấn Độ

Ấn Độ, với dân số đông và tỷ lệ sử dụng xe hai bánh cao, đang từng bước chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện như một giải pháp để đối phó với ô nhiễm môi trường và phụ thuộc vào xăng dầu nhập khẩu. Dù khởi đầu chậm hơn so với một số quốc gia khác, nhưng trong những năm gần đây, Ấn Độ đã có những bước tiến đáng kể trong việc chuyển đổi xăng - điện thông qua chính sách hỗ trợ sản xuất và tiêu dùng xe điện, cùng với định hướng phát triển công nghiệp nội địa nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi một cách bền vững và hiệu quả.

Một trong những chương trình trọng điểm của chính phủ Ấn Độ là FAME (Faster Adoption and Manufacturing of Electric Vehicles - Áp dụng và sản xuất xe điện nhanh hơn), được triển khai từ năm 2015, với hai giai đoạn nhằm hỗ trợ tài chính cho người tiêu dùng khi mua xe điện và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch. Chính sách này tập trung chủ yếu vào xe hai bánh và ba bánh chạy điện – phương tiện phổ biến tại các đô thị và vùng nông thôn. Qua thời gian, chương trình FAME đã giúp giảm chi phí tiếp cận xe điện và kích thích thị trường nội địa phát triển, nhất là trong phân khúc xe giá rẻ dành cho người thu nhập thấp và trung bình.

Chính phủ Ấn Độ cũng chú trọng phát triển chuỗi cung ứng trong nước, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất pin lithium-ion – yếu tố then chốt trong ngành công nghiệp xe điện. Nhiều bang như Maharashtra, Tamil Nadu hay Gujarat đã ban hành các chính sách ưu đãi riêng để thu hút đầu tư vào nhà máy sản xuất pin và lắp ráp xe điện. Cùng lúc đó, hệ thống trạm sạc đang được triển khai tại các thành phố lớn với sự tham gia của cả khu vực công và tư nhân. Tuy nhiên, thách thức về hạ tầng vẫn còn lớn, nhất là ở các vùng nông thôn, nơi người dân còn e ngại về độ bền và khả năng sạc của xe điện.

Mặc dù chưa đạt được mức phổ cập như tại Trung Quốc hay châu Âu, nhưng những bước đi chiến lược của Ấn Độ đã cho thấy tiềm năng lớn của thị trường xe điện trong một nền kinh tế đang phát triển. Việc kết hợp giữa trợ giá tiêu dùng, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp và phát triển năng lực công nghiệp nội địa đang tạo ra một hệ sinh thái dần hoàn chỉnh cho xe điện. Kinh nghiệm của Ấn Độ cho thấy rằng ở những quốc gia có dân số đông và thu nhập trung bình, việc chuyển đổi hiệu quả cần gắn chặt với nhu cầu thực tế, khả năng chi trả của người dân và sự tham gia chủ động của cả nhà nước lẫn tư nhân.

Indonesia

Indonesia đang nổi lên như một trong những quốc gia có chiến lược rõ ràng trong việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện. Với dân số hơn 270 triệu người và thị trường xe máy chiếm tỷ trọng lớn, Indonesia nhận thức rõ rằng giao thông xanh không chỉ là xu hướng toàn cầu mà còn là nhu cầu nội tại cấp thiết để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn như Jakarta, Surabaya và Bandung. Thay vì chỉ tập trung vào tiêu dùng, chính phủ Indonesia đã lựa chọn một hướng đi mang tính chiến lược lâu dài: Kết hợp chuyển đổi phương tiện giao thông với phát triển công nghiệp xe điện trong nước, nhất là lĩnh vực sản xuất pin.

Một trong những lợi thế lớn của Indonesia là trữ lượng nickel – nguyên liệu thiết yếu để sản xuất pin lithium-ion – thuộc hàng đầu thế giới. Nhận thấy tiềm năng này, chính phủ đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu nickel thô nhằm giữ lại giá trị gia tăng trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài vào các nhà máy tinh luyện quặng và sản xuất pin. Nhiều tập đoàn lớn như LG (Hàn Quốc), CATL (Trung Quốc) và Hyundai đã bắt đầu xây dựng các cơ sở sản xuất pin và lắp ráp xe điện tại Indonesia, góp phần tạo ra chuỗi cung ứng nội địa và cơ sở cho ngành công nghiệp xe điện bền vững.

Chính phủ Indonesia cũng ban hành nhiều chính sách khuyến khích tiêu dùng như giảm thuế giá trị gia tăng đối với xe điện, hỗ trợ tín dụng cho người dân khi mua xe hai bánh điện và xây dựng hệ thống trạm sạc tại các khu vực đô thị. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý là Jakarta không vội vàng ban hành lệnh cấm xe xăng, mà thay vào đó là lộ trình dần thay thế phương tiện công cộng và xe dịch vụ bằng xe điện. Đây là cách tiếp cận thực tế và phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của quốc gia này.

Mặc dù hạ tầng sạc vẫn còn hạn chế và chi phí xe điện vẫn cao hơn so với xe xăng, nhưng sự kết hợp giữa chính sách công nghiệp và hỗ trợ tiêu dùng đang giúp Indonesia từng bước xây dựng nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi. Kinh nghiệm của Indonesia cho thấy rằng một quốc gia đang phát triển có thể đi theo con đường riêng, lấy lợi thế tài nguyên và công nghiệp làm trung tâm để đạt được mục tiêu giao thông xanh mà không phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu hay trợ cấp quy mô lớn.