Theo Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Thế giới (IARC), ung thư vú là loại ung thư thường gặp nhất và gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ nhiều nước công nghiệp; chiếm 21% trong tổng số các loại ung thư ở phụ nữ trên toàn thế giới.
![]() |
Từ trái qua phải là BS. Bertrand Farnault, TBT Báo điện tử Kiến Thức Nguyễn Minh Quang, PGS. Lê Đình Roanh và BS. Võ Kim Điền. |
MC Biên Thuỳ: Chào mừng quý vị và các bạn đến với cuộc Giao lưu trực tuyến hôm nay với chủ đề “Tầm soát và điều trị Ung thư vú“.
Tham gia với chúng ta hôm nay có BS Bertrand Farnault, BS Võ Kim Điền (Trung tâm điều trị ung thư Hy Vọng, Bệnh viện FV) và PGS Lê Đình Roanh (GĐ Trung tâm Nghiên cứu và Phát hiện sớm Ung thư).
Câu hỏi đầu tiên xin được chuyển đến BS Điền. Đây là câu hỏi của độc giả Hoàng Nhật Mai (quận Thanh Xuân, Hà Nội):“Thưa BS, tôi có một đồng nghiệp 46 tuổi, vừa phát hiện bị ung thư vú, nhưng ở vào tình trạng khá nặng. Chị ấy rất hoang mang vì thời gian trước đó, không hề phát hiện dấu hiệu bệnh đặc biệt gì. Xin bác sĩ cho biết các dấu hiệu thường gặp báo trước bệnh ung thư vú ở chị em phụ nữ”.
BS Võ Kim Điền: Ung thư vú ở giai đoạn sớm hầu như không có dấu hiệu. Một số dấu hiệu cơ bản là: một khối u vú nhỏ không đau là triệu chứng thường gặp nhất, phần lớn là do các chị em phụ nữ tự phát hiện. Ngoài ra, da quanh vú co rúm, nhăn nheo và núm vú chảy dịch, đặc biệt là dịch màu đỏ.
![]() |
PGS Lê Đình Roanh (trái) trả lời câu hỏi độc giả |
BS Bertrand Farrnault: Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ ung thư được chia làm 2 nhóm: nhóm có thể kiểm soát được và nhóm không thể kiểm soát được.
- Nhóm có thể kiểm soát được bao gồm: cân nặng, chế độ ăn kiêng, chế độ thể dục, sự tiêu thụ thức uống có cồn cũng như thuốc lá và sự tiếp xúc với estrogen (liệu pháp thay thế hooc-môn hoặc tránh thai)
- Nhóm không thể kiểm soát được bao gồm: giới tính, độ tuổi, chủng tộc, tiền sử gia đình về ung thư vú, tiền sử bản thân về ung thư vú, người đang mang thai hoặc cho con bú.BS Bertrand Farnault |
MC Biên Thuỳ: Các bác sĩ có thể hướng dẫn cụ thể quy trình tự khám vú để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường?
BS Võ Kim Điền: Đa số các trường hợp ung thư vú đều do chính bệnh nhân phát hiện. Do đó, tự khám vú đúng cách là cơ hội cho chị em phụ nữ phát hiện sớm ung thư vú. Chị em phụ nữ nên bắt đầu tự khám vú mỗi tháng từ sau 20 tuổi. Thời điểm khám tốt nhất là ngay sau khi sạch kinh đối với phụ nữ còn kinh và nên chọn 1 ngày cố định trong tháng dương lịch nếu mình đã mãn kinh. Quy trình tự khám vú gồm 2 bước chính:
- Bước 1 (Quan sát): cởi bỏ áo, đứng trước gương, 2 tay buông thõng sau đó giơ tay lên cao; đứng thẳng, sau đó nghiêng người ra trước. Quan sát để tìm các bất thường ở vú như mất cân đối giữa 2 núm vú, đường dưới vú; bất thường ở da; ...
- Bước 2 (sờ tuyến vú đúng cách): tay phải sờ vú trái và ngược lại
Dùng mặt lòng của 3 ngón trỏ, ngón giữa và ngón áp út ấn nhẹ vào tuyến vú vào thành ngực theo một trong 3 cách sau:
Cách 1: đường zích zắc (chữ chi),
Cách 2: xoáy trôn ốc (đường tròn đồng tâm) từ ngoại vi của tuyến vú vào đến núm vú.
Cách 3: Hình căm xe (nan hoa).
Sau cùng là sờ vào hốc nách để tìm bất thường.
Tự khám là để phát hiện các bất thường nhưng không phải các bất thường đều là triệu chứng của ung thư vú. Khi có bất thường ở vú, chúng ta nên đến một cơ sở y tế tin cậy để được chẩn đoán chính xác.![]() |
BS Võ Kim Điền |
Gen và yếu tố di truyền là 2 thứ hoàn toàn khác nhau. Mặc dù gen được xem là một lý do của ung thư vú, nhưng điều đó không có nghĩa là di truyền. Khi những người phụ nữ cùng sinh ra trong một gia đình có tiền sử về ung thư vú, bác sĩ chúng tôi sẽ đề nghị với tất cả các phụ nữ đó tham dự buổi tư vấn về nguyên nhân phát sinh ung thư, và tìm kiếm những đột biến gen có khả năng gây bệnh ung thư (2 đột biến gen thường thấy nhất là BRCA1 và BRCA2). Nếu một đột biến xuất hiện, chúng tôi hội chẩn về ung thư di truyền. Nguy cơ ung thư vú đối với những phụ nữ có đột biến này là rất cao và cần được theo dõi chuyên sâu.
Tầm soát ung thư vú là một cách rất hiệu quả, cho phép phát hiện và chữa trị ung thư vú từ rất sớm. Chụp nhũ ảnh ở phụ nữ 50 tuổi là một điều nên thực hiện để tầm soát ung thư vú.
MC Biên Thùy: Tôi nghe nói phụ nữ thường hay phát bệnh ung thư vú trong giai đoạn mang bầu, điều này có đúng không? Làm thế nào để phòng tránh bệnh?PGS Lê Đình Roanh: Điều đó không đúng bởi vì chưa có một nghiên cứu đầy đủ nào chứng minh điều này. Có những trường hợp kết thúc quá trình mang thai mới phát hiện ung thư vú.
MC Biên Thùy: Tôi là nam giới, 6 năm trước tôi bị ươnghì đại tuyến vú, kích thước 8 cm đã phẫu thuật bóc bỏ từ cách đây 6 năm. Nay bệnh tái phát, tôi rất lo lắng. Xin hỏi bệnh này có nguy hiểm không? Nam giới có khả năng bị ung thư vú không?
PGS Lê Đình Roanh: Phì đại tuyến vú là một bệnh liên quan đến nội tiết, bệnh này hoàn toàn khác với bệnh ung thư vú ở phụ nữ. Nguyên nhân của bệnh này là tăng sinh mạnh của tuyến sữa làm phì đại. Bệnh do nội tiết tố kích thích gây nên. Đối với bệnh này, nếu điều trị nội khoa không hiệu quả thì bệnh nhân cần phải điều trị ngoại khoa.
Sau khi điều trị xong, có những bệnh nhân có thể tái phát bệnh sau một thời gian. Nhưng không có nghiên cứu nào cho thấy sự liên quan giữa phì đại tuyến vú và ung thư vú.
MC Biên Thùy: Tôi sinh con nhưng không cho con bú. Một thời gian sau tôi thấy ở ngực trái có một khối tròn nhỏ như hạt lạc, di chuyển được. Nhiều người nói không cho con bú dễ bị ung thư vú, khối u của tôi có phải là ung thư vú hay không?
PGS Lê Đình Roanh: Nói chung việc sinh đẻ bình thường ảnh hưởng tới quy trình ung thư vú. Ở những phụ nữ độ tuổi 30 mà chưa sinh con lần đầu thì có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn.
MC Biên Thuỳ: Tôi nâng ngực thẩm mỹ cách đây 4 năm. Giờ nghe báo đài nói nhiều rằng, phẫu thuật độn ngực dễ bị ung thư, tôi rất sợ. Tôi cũng thử tự khám cho mình nhưng có cảm giác túi ngực silicon khiến việc tự khám không chính xác. Tôi phải làm gì thưa bác sĩ?
MC Biên Thuỳ: Thưa các bác sĩ, tôi có một khối u ở ngực, đi khám thì được chỉ định phải làm sinh thiết để xác định u lành hay u ác. Tôi muốn hỏi Sinh thiết là gì? Sinh thiết có gây đau đớn không và có cho kết quả chính xác rằng tôi có hay không bị ung thư hay không?
BS Võ Kim Điền: Sinh thiết là lấy một mẩu mô từ một tổn thương để khảo sát tế bào học, xác định các bất thường ở mức độ tế bào. Khi thực hiện sinh thiết, các bác sĩ phải gây tê tại chỗ để bệnh nhân không có cảm giác đau. Có 2 phương pháp sinh thiết:
- Sinh thiết bằng phẫu thuật .
- Sinh thiết bằng dụng cụ chuyên dụng (Kim sinh thiết), không cần phẫu thuật, chỉ gây tê.
Kết quả chọc hút kim nhỏ cho kết quả âm học cũng không đồng nghĩa với việc bạn không bị ung thư vú. Thường các bác sỹ sẽ khuyên bạn tiến hành sinh thiết để cho kết quả chính xác.
MC Biên Thùy: Thưa quý vị và các bạn, nhân bàn về việc điều trị ung thư vú, tôi nhớ đến một câu nói quen thuộc của ông bà ta: "Có bệnh thì vái tứ phương". Nhưng với những căn bệnh phức tạp như ung thư vú, thì liệu người bệnh có nên vội vàng "vái tứ phương" hay tốt hơn là nên bình tĩnh tìm hiểu để lựa chọn cho mình một bác sĩ, một bệnh viện có khả năng chuyên môn tốt nhất trên hành trình đẩy lùi bệnh tật?
Tôi xin chuyển đến các bác sĩ một câu hỏi của khá nhiều độc giả gửi đến chương trình rằng có nhất thiết phải ra nước ngoài điều trị thì mới hiệu quả không?
PGS Lê Đình Roanh: Những năm qua trong nước đã đạt nhiều thành tựu về chẩn đoán và điều trị về ung thư vú. Cho nên, đối với bệnh này, chỉ cần điều trị trong nước là được. Tuy nhiên, nếu bỏ ra một số tiền lớn điều trị ở nước ngoài thì chỉ hơn ở chỗ là có dịch vụ tốt hơn. Vì vậy, chỉ cần điều trị bệnh ung thư vú là có thể yên tâm.
MC Biên Thuỳ: “Vợ tôi bị ung thư vú. Sau khi phát hiện, vì nhà khó khăn nên chúng tôi phải chạy tiền, thu xếp gia đình con cái rồi 3 tháng sau mới lên bệnh viện điều trị được. Nhưng bác sĩ trách tôi đưa vợ đi điều trị muộn quá, sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, tính mạng. Tôi xin hỏi, khi phát hiện bệnh đến phát bệnh nặng, thời gian ngắn vậy sao? Làm thế nào nhận biết các giai đoạn phát triển của bệnh ung thư vú?BS Võ Kim Điền: Để xác định giai đoạn của bệnh ung thư, chúng tôi dựa vào các tiêu chuẩn:
- Kích thước và sự xâm lấn xung quanh của bướu.
- Số lượng, vị trí và sự xâm nhiễm của các hạch bạch huyết.
- Sự hiện hữu các di căn xa đến các cơ quan khác.
Ung thư vú có thể được phát hiện ở giai đoạn sớm, điều trị ngay, tỉ lệ khỏi cao. Bệnh nhân được xem là ở giai đoạn muộn khi bướu lớn, hạch bị xâm nhiễm và đã có di căn xa. Càng đến muộn thì cơ hội điều trị khỏi càng ít.
MC Biên Thùy: Thưa bác sĩ ung thư di căn là gì? Tôi nghe mọi người thường nói, nếu là u ác mà động dao kéo phẫu thuật thì càng nhanh di căn, càng nhanh chết, có đúng vậy không?
BS Bertrand: Ung thư di căn xảy ra khi tế bào ung thư phát triển lan ra từ khối u ban đầu đến những phần khác trong cơ thể hoặc đến các cơ quan nội tạng khác. Ví dụ, ung thư vú lây lan đến phổi và tạo thành một khối u di căn, gọi là ung thư vú di căn, không phải ung thư phổi.
Chúng ta có thể ngăn chặn hoặc làm giảm sự phát triển của ung thư di căn nhưng không thể chữa ung thư di căn.Tuy nhiên, phương pháp điều trị có sẵn cho tất cả các bệnh nhân ung thư di căn. Nói chung, mục tiêu chính của những phương pháp điều trị là kiểm soát sự phát triển của ung thư hoặc làm giảm các triệu chứng gây ra bởi nó. Trong một số trường hợp, phương pháp điều trị ung thư di căn có thể giúp kéo dài cuộc sống.
![]() |
BS Bertrand Farnault |
MC Biên Thuỳ: Xin các bác sĩ cho biết cách điều trị hiệu quả nhất với ung thư vú là gì? Xin bác sĩ cho biết thêm về phương pháp xạ trị hoặc hóa trị?
BS Võ Kim Điền: Như tôi đã nói, từ xa xưa cho đến tận bây giờ, phẫu thuật vẫn là vũ khí chính và rất hữu hiệu trong điều trị ung thư vú. Tuy nhiên, sau phẫu thuật vẫn có những trường hợp bệnh tái phát hoặc di căn. Các nhà khoa học đã có câu trả lời từ nhiều năm trước khi nghiên cứu diễn tiến tự nhiên của ung thư vú. Khi 1 tế bào bị đột biến thành tế bào ung thư, nó sẽ sinh sản bằng cách nhân đôi: 1 thành 2, 2 thành 4, 4 thành 8, ... theo cấp số nhân với công bội là 2. Để thành 1 khối bướu khoảng 1cm, là kích thước có thể nhận biết khi thăm khám, thời gian cần thiết vào khoảng 4 – 5 năm. Trong ngần ấy thời gian phát triển trong cơ thể bệnh nhân, các tế bào ung thư có thể sẽ rời khỏi vị trí ban đầu đi đến các cơ quan khác qua mạch hạch huyết hoặc máu. Chúng nằm phục kích tại nơi đó và sẽ xuất hiện khi có đủ điều kiện thuận lợi. Đó là nguyên nhân thất bại dù bệnh nhân đã được phẫu thuật. Để tăng cơ may khỏi bệnh, giảm thiểu tối đa nguy cơ tái phát và di căn, các bác sĩ sẽ sử dụng hóa trị và xạ trị.
![]() |
PGS Lê Đình Roanh: Hiện nay, các phương tiện thông tin đại chúng đưa nhiều về các cơ sở chữa bệnh hoặc các thầy thuốc dân gian, tuy nhiên không có một cơ sở nào điều trị trúng đích bệnh ung thư vú. Bệnh nhân cần đến các bệnh viện có chuyên môn và uy tín để phát hiện và chữa trị bệnh này.
MC Biên Thuỳ: Vợ tôi bị ung thư vú, cô ấy rất sợ phải phẫu thuật vì sẽ phải cắt bỏ ngực, trở nên xấu xí, dị dạng. Xin hỏi hiện ở VN các phương pháp tái tạo ngực sau phẫu thuật cắt bỏ vì ung thư có đáng tin cậy không, có ảnh hưởng gì đến bệnh và sức khỏe không, giá cả thế nào?
BS Võ Kim Điền: Phẫu thuật cắt bỏ vú là phẫu thuật gây nhiều ảnh hưởng đến tâm lý người phụ nữ. Hiện nay, khuynh hướng điều trị ung thư ngày càng ít xâm lấn và ít tàn phá. Nếu phải “cắt bỏ ngực”, chúng tôi thường gọi là đoạn nhũ do bệnh được phát hiện trễ, bướu có kích thước lớn, các bác sĩ trong nước hoàn toàn có thể thực hiện phẫu thuật tái tạo tuyến vú bằng các vạt da – cơ được lấy từ nơi khác trên cơ thể bệnh nhân. Việc tái tạo tuyến vú có thể trì hoãn hoặc tái tạo tức thì tùy thuộc vào nguy cơ tái phát tại chỗ. Bệnh nhân nên trao đổi kỹ lưỡng với bác sĩ về nguy cơ này khi có nguyện vọng được phẫu thuật tái tạo tuyến vú.
MC Biên Thuỳ: Tôi thấy một số người bị UTV đã điều trị bằng nấm linh chi hoặc thuốc đông y. Vậy điều trị bằng phương pháp này có khỏi được hay không?
MC Biên Thuỳ: Bác tôi bị ung thư vú. Sau mỗi lần xạ trị và hóa trị, tôi thấy bác thường mệt mỏi, khó ăn, dễ nôn. Vậy, dinh dưỡng cần thiết bổ sung cho người bệnh nên thế nào? Có cần kiêng loại thực phẩm gì và nên bổ sung vitamin gì hay không?
BS Võ Kim Điền: Người Việt Nam có thói quen bệnh thì ăn kiêng, như thế là không tốt. Dinh dưỡng trong điều trị cũng quan trọng không kém chuyện thuốc men. Trong một cơ thể đầy đủ dinh dưỡng, các tế bào lành trong đó có các tế bào của hệ miễn dịch được nuôi dưỡng tốt và sẽ đủ sức chống lại các tế bào ung thư.
MC Biên Thùy: Thêm một độc giả gửi đến chương trình câu hỏi như sau: "Mẹ tôi phát hiện bị ung thư vú tháng trước, bà rất sốc và buồn chán. Bố tôi thành đạt, phong độ, mẹ tôi không nói ra những rất lo lắng bệnh sẽ làm ảnh hưởng đến nhan sắc, tình cảm vợ chồng và sinh mạng của bà. Tôi rất thương mẹ, muốn giúp bà ổn định về tâm lý để điều trị tốt hơn. Tôi phải làm gì để giúp bà mạnh mẽ hơn, sẵn sàng đối đầu với những đau đớn trong điều trị? Có dịch vụ hỗ trợ nào tốt dành cho bệnh nhân ung thư không ạ?"
BS Bertrand: FV có chuyên gia tâm lý để giúp bệnh nhân vượt qua những rào cản tâm lý để chiến thắng bệnh tật.
Điều quan trọng đầu tiên mẹ bạn nên làm là kể về căn bệnh của mình với bố bạn, và sau đó bà nên đến gặp một chuyên gia tâm lý để chia sẻ và nhận được những lời khuyên hợp lý trong trường hợp này.
MC Biên Thuỳ: Tôi nghe nói các bệnh viện ở nước ngoài, như Singapore, phác đồ điều trị ung thư vú rất tiên tiến, như một dây chuyền khép kín, gồm từ khám, phẫu thuật, điều trị tới tư vấn dinh dưỡng… cho người bệnh. Hiện, ở Việt Nam đã có bệnh viện nào chữa ung thư vú theo tiêu chuẩn “nhiều trong 1” này không?
BS Võ Kim Điền: Quy trình khép kín này ở nước ngoài được đưa vào để đánh giá chất lượng bệnh viện. Sau khi tiến hành khám, xét nghiệm, các bác sỹ sẽ tiến hành hội chẩn liên-chuyên khoa để đưa ra phác đồ điều trị tốt nhất. Tại bệnh viện FV, chúng tôi đã thực hiện điều này từ 10 năm nay. Khi đến khám, bệnh nhân sẽ được tiến hành chẩn đoán. Khi có kết quả, bệnh nhân sẽ được tư vấn về các phương pháp điều trị, hiệu quả, biến chứng, giá thành, v.v.... Bệnh nhân còn được tư vấn về dinh dưỡng và tâm lý. Điều quan trọng nhất là chúng tôi luôn tiến hành “Hội chẩn đa chuyên khoa” để có quyết định điều trị tối ưu cho từng bệnh nhân trước khi bắt đầu điều trị. “Hội chẩn đa chuyên khoa” hiện nay được xem như là “tiêu chuẩn chất lượng bắt buộc” được áp dụng trên toàn thế giới ở những cơ sở y tế có khoa điều trị ung thư.
MC Biên Thuỳ: Xin các bác sĩ đưa ra một vài đánh giá về khả năng phát hiện, chữa trị thành công bệnh ung thư ở một số viện lớn, đầu ngành ở VN hiện nay? Ưu điểm của các hệ thống y tế trong nước trong việc điều trị ung thư vú là gì?
BS Võ Kim Điền: Các bác sĩ trong nước gần như đã tiếp cận được các tiến bộ trong điều trị ung thư vú. Các phương tiện chẩn đoán, các phác đồ điều trị, hiệu quả điều trị gần như không có nhiều khác biệt so với bên ngoài. Ưu điểm lớn nhất theo tôi là tính kinh tế về tổng chi phí điều trị. Điều trị trong nước sẽ rẻ hơn đi ra nước ngoài.
Vậy tại sao chúng ta lại phải ra nước ngoài khi chúng ta vẫn có thể được điều trị tốt ngay trong nước!