Gan nhiễm mỡ đang trở thành một trong những bệnh lý phổ biến nhất hiện nay, không chỉ gặp ở người trung niên hay người béo phì, mà còn có xu hướng trẻ hóa ở người trẻ tuổi. Điều đáng lo ngại là bệnh tiến triển âm thầm, ít triệu chứng rõ rệt, khiến nhiều người phát hiện muộn khi gan đã bị tổn thương nặng.
Từ thói quen ăn uống, lối sống ít vận động cho đến việc lạm dụng rượu bia và đồ ngọt – tất cả đều góp phần biến gan nhiễm mỡ thành “căn bệnh của thời hiện đại”. Phòng ngừa sớm bằng chế độ sinh hoạt khoa học chính là cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe gan và ngăn chặn biến chứng nguy hiểm.
Gan nhiễm mỡ, thực trạng sức khỏe đáng báo động
Gan là cơ quan quan trọng đảm nhiệm hơn 500 chức năng khác nhau, trong đó nổi bật là lọc thải độc tố, chuyển hóa dinh dưỡng và dự trữ năng lượng. Khi lượng mỡ tích tụ trong gan vượt quá 5–10% trọng lượng gan, tình trạng gan nhiễm mỡ hình thành.
Theo các nghiên cứu y khoa, gan nhiễm mỡ hiện chiếm khoảng 25–30% dân số toàn cầu, và tại Việt Nam, tỷ lệ này ngày càng gia tăng cùng với sự bùng nổ của lối sống công nghiệp, chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ, ít vận động. Điều đáng lo ngại, không ít trường hợp người trẻ dưới 30 tuổi đã mắc bệnh, cho thấy tính chất âm thầm và nguy hiểm của tình trạng này.
Nguyên nhân chính gây gan nhiễm mỡ
Chế độ ăn nhiều chất béo và đường tinh luyện
Các loại thực phẩm chiên rán, đồ ăn nhanh, nước ngọt có gas, bánh kẹo ngọt… khiến cơ thể thừa năng lượng. Lượng calo dư thừa không được tiêu hao sẽ chuyển hóa thành mỡ, tích tụ trong gan.
Lạm dụng rượu bia
Rượu bia là nguyên nhân trực tiếp gây gan nhiễm mỡ do rượu. Cồn khi vào gan sẽ tạo ra các chất chuyển hóa độc hại, làm tổn thương tế bào gan, đồng thời kích thích tích tụ mỡ. Uống rượu thường xuyên, dù chỉ với lượng nhỏ, vẫn có thể gây hại cho gan về lâu dài.
Lối sống ít vận động
Công việc văn phòng, sử dụng thiết bị điện tử nhiều khiến thói quen ít vận động trở thành “chuẩn mực” của xã hội hiện đại. Ít vận động dẫn đến giảm khả năng đốt cháy mỡ, làm mỡ dễ tích tụ trong gan và ổ bụng.
Béo phì và các bệnh chuyển hóa
Người béo phì, tiểu đường type 2, rối loạn lipid máu có nguy cơ gan nhiễm mỡ cao gấp nhiều lần so với người bình thường. Đây được coi là nhóm bệnh lý “anh em” thường đi cùng nhau, tạo thành vòng xoắn bệnh lý nguy hiểm.
Yếu tố di truyền và thuốc
Một số người có yếu tố di truyền hoặc đang sử dụng thuốc corticoid, kháng sinh, thuốc điều trị ung thư… cũng có thể bị gan nhiễm mỡ.
Triệu chứng mờ nhạt, dễ bị bỏ qua
Gan nhiễm mỡ được mệnh danh là “sát thủ thầm lặng” bởi giai đoạn đầu gần như không có biểu hiện. Nhiều người vẫn sinh hoạt bình thường, chỉ khi khám sức khỏe hoặc siêu âm mới tình cờ phát hiện.
Ở giai đoạn nặng hơn, người bệnh có thể gặp:
Mệt mỏi kéo dài, suy nhược, khó tập trung.
Cảm giác chán ăn, đầy bụng, khó tiêu.
Đau tức âm ỉ vùng hạ sườn phải.
Men gan tăng cao trong các xét nghiệm sinh hóa.
Sự thiếu hụt triệu chứng đặc hiệu khiến nhiều người chủ quan, chỉ đi khám khi gan đã tổn thương nặng, lúc này việc điều trị phức tạp và ít hiệu quả hơn.
Biến chứng nguy hiểm nếu không kiểm soát
Gan nhiễm mỡ không đơn giản chỉ là có mỡ trong gan. Nếu không can thiệp kịp thời, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng:
Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH): Gan không chỉ chứa mỡ mà còn bị viêm, gây tổn thương tế bào gan.
Xơ gan: Khi tế bào gan bị thay thế bằng mô xơ, chức năng gan suy giảm, dẫn đến cổ trướng, vàng da, xuất huyết tiêu hóa.
Ung thư gan: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, đe dọa tính mạng người bệnh. Theo thống kê, một tỷ lệ không nhỏ bệnh nhân ung thư gan có tiền sử gan nhiễm mỡ.
Nguy cơ tim mạch: Gan nhiễm mỡ liên quan mật thiết đến bệnh tim mạch, huyết áp cao, đột quỵ.
Phòng ngừa và điều trị
Hiện nay, chưa có thuốc đặc trị gan nhiễm mỡ, việc điều trị chủ yếu dựa vào thay đổi lối sống và kiểm soát yếu tố nguy cơ. Các chuyên gia khuyến nghị:
Xây dựng chế độ ăn uống khoa học
Hạn chế tối đa rượu bia, nước ngọt có gas, đồ ăn nhanh.
Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt
Bổ sung cá, dầu thực vật giàu omega-3 (cá hồi, cá thu, hạt óc chó).
Tập thể dục đều đặn
Ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần.
Các môn thể thao phù hợp: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội, yoga.
Kiểm soát cân nặng và các bệnh chuyển hóa
Giữ chỉ số BMI trong mức hợp lý.
Điều trị tốt tiểu đường, rối loạn mỡ máu.
Khám sức khỏe định kỳ
Siêu âm gan và xét nghiệm men gan ít nhất 1–2 lần/năm.
Đặc biệt quan trọng với người có yếu tố nguy cơ như béo phì, uống nhiều rượu bia, tiểu đường.
Lời khuyên từ chuyên gia
Theo các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa – gan mật, gan nhiễm mỡ hoàn toàn có thể đảo ngược ở giai đoạn đầu nếu người bệnh thay đổi thói quen sống. Điều quan trọng là phát hiện sớm và kiên trì thay đổi lối sống. Người bệnh không nên chờ có triệu chứng mới đi khám, bởi khi gan bị xơ hóa, khả năng hồi phục rất hạn chế.
Có thể thấy, gan nhiễm mỡ là căn bệnh phổ biến, âm thầm nhưng vô cùng nguy hiểm. Để bảo vệ lá gan – cơ quan thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng, mỗi người cần chủ động duy trì lối sống lành mạnh, hạn chế rượu bia, ăn uống khoa học và vận động thường xuyên.
