Vụ án gà lôi trắng gây xôn xao

Mới đây, vụ án ông Thái Khắc Thành (SN 1980, trú tại xã Đô Lương, Nghệ An) bị TAND tỉnh Hưng Yên tuyên phạt 6 năm tù vì mua bán gà lôi trắng đã trở thành tâm điểm chú ý của dư luận, không chỉ vì yếu tố pháp lý mà còn như một hồi chuông cảnh báo về tình trạng buôn bán trái phép động vật hoang dã.

Gà lôi trắng (Lophura nycthemera) là loài chim rừng quý hiếm, xếp vào nhóm hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại (IIB) theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Việc nuôi, nhân giống hay buôn bán đều bắt buộc phải có giấy phép hợp pháp.

Nhóm IIB ngoài gà lôi trắng còn gồm 5 loài gà quý hiếm khác như gà so họng trắng, gà so ngực gụ, gà so họng hung, gà so họng đen, gà lôi hông tía, cùng 2 loài vịt là vịt đầu đen và vịt mỏ nhọn.

Theo quy định, việc nuôi các loài này chỉ phục vụ bảo tồn, nghiên cứu hoặc du lịch sinh thái tại cơ sở bảo tồn được cấp giấy chứng nhận, với điều kiện nghiêm ngặt về nguồn gốc, số lượng, chuồng trại và nhân lực. Pháp luật không khoan nhượng trước mọi hành vi xâm hại đa dạng sinh học, buôn bán động vật hoang dã, đặc biệt các loài động vật quý hiếm.

Việc ông Thái Khắc Thành bán gà lôi trắng bị kết án 6 năm tù thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận. Ngày 13/8, Viện trưởng Viện KSND tỉnh Hưng Yên đã kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm vụ án trên, đề nghị điều tra lại. Ông Thái được tại ngoại.

"Thị trường ngầm" trên không gian mạng

Hiện nay thực trạng mua bán động vật hoang dã trên mạng xã hội, đặc biệt là facebook và zalo đang trở thành vấn nạn nghiêm trọng, đe dọa sự tồn vong của nhiều loài quý hiếm và gây hại cho hệ sinh thái.

Chỉ cần gõ vài từ khóa như “mua chim quý hiếm”, “thú cảnh rừng” hay “gà lôi trắng” “mua bán các loại thú rừng” trên mạng xã hội là hàng loạt nhóm kín và trang cá nhân rao bán động vật hoang dã hiện ra.

Trong các nhóm kín, lời chào mời mua các loại động vật hoang dã thường xuyên được đăng tải. Các loài được rao bán gồm thú rừng, rùa, chim, chồn hương, mèo rừng, thậm chí sản phẩm như tay gấu, vảy tê tê… với giá từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng. Người bán thường đăng hình ảnh, video kèm lời mời chào hấp dẫn, giao dịch qua tin nhắn riêng, thanh toán trực tuyến và cam kết giao hàng tận nơi, kể cả khi khách ở xa.

Trong nhóm Hội mua bán các loại thú rừng có tài khoản rao bán mèo rừng 3 triệu đồng/con, có tài khoản thu mua các loại thú rừng, bất kể số lượng. Trong nhóm Thị trường thú rừng có tài khoản rao bán chồn hương 5 triệu đồng/con; thịt hoẵng bán 500.000 đồng/kg, ship bằng xe khách; tay gấu chế tác giá 3 triệu; vảy tê tê giá 500.000 - 1 triệu đồng/kg...

Trong số nhiều loại thú rừng được rao bán, có loài thuộc danh mục động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm. Dù biết đây là hành vi vi phạm pháp luật, người bán vẫn tin rằng khó bị phát hiện khi vận chuyển ngụy trang.

Theo thống kê từ Trung tâm Giáo dục thiên nhiên quốc gia Việt Nam (ENV), trong năm 2024, cộng đồng đã báo cáo hơn 1.900 vụ việc, bao gồm nhiều trường hợp vi phạm trên mạng. Các loài bị buôn bán phổ biến gồm khỉ, rùa, chim hoang dã, cùng sản phẩm như ngà voi, sừng tê giác, nanh hổ… Hoạt động này diễn ra cả trên trang cá nhân, nhóm kín và len lỏi vào một số sàn thương mại điện tử.

Năm 2024, ENV ghi nhận hơn 200.000 cá thể động vật và sản phẩm liên quan bị rao bán trên nền tảng này, cơ quan chức năng khởi tố 180 vụ án hình sự liên quan, bắt giữ thành công 166 vụ (92,2%)

Từ đầu năm nay, ENV đã tổ chức chiến dịch đấu tranh với các vi phạm về động vật hoang dã trên không gian mạng. Chỉ sau 3 tháng triển khai, ENV đã phối hợp cùng cộng đồng xóa sổ 10 nhóm buôn bán động vật hoang dã lớn trên facebook, với hơn 101.000 thành viên, loại bỏ khả năng tiếp cận của hàng trăm nghìn tài khoản vi phạm. Facebook được xác định là nền tảng vi phạm nhiều nhất, chiếm hơn 95% trong tổng số các hành vi buôn bán động vật hoang dã trực tuyến.

Theo Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, hệ thống pháp luật hiện nay đủ chặt chẽ và có khung hình phạt đủ sức răn đe. Tuy nhiên, để ngăn chặn hiệu quả, người dân cần nâng cao nhận thức, không tham gia hoặc tiếp tay cho hoạt động mua bán động vật hoang dã trái phép, đồng thời chủ động thông báo cho cơ quan chức năng khi phát hiện vi phạm. Đây là cách duy nhất để bảo vệ các loài quý hiếm trước nguy cơ biến mất ngoài tự nhiên.