Vào ngày 17/7 vừa qua, tại di tích lịch sử quốc gia chùa Báo Quốc (xã Ngự Thiên, Hưng Yên) đã xảy ra một vụ hỏa hoạn gây nên hậu quả đáng tiếc. Thiệt hại được xác định là cháy nhà tiền đường, mái bị sập.

Di sản văn hóa - lịch sử quý giá

Chùa Báo Quốc cùng đình Lưu Xá (trước thuộc xã Canh Tân, huyện Hưng Hà, Thái Bình) là nơi thờ Phật và những người có công phò trợ bốn triều vua nhà Lý.

Chùa chính có quy mô kiến trúc kiểu chữ Đinh, gồm tiền đường 5 gian, Phật điện 3 gian. Tiền đường được xây kiểu hồi văn đắp đấu, mái chảy lợp ngói mũi. Bộ khung kiến trúc bằng gỗ lim với 4 hàng cột, 6 bộ vì kèo. Phật điện được xây theo kiểu hồi văn bít đốc với bộ khung kiến trúc gỗ lim.

Hàng năm, từ mùng 9-15/2 âm lịch, xã Canh Tân tổ chức lễ hội truyền thống đền Lưu Xá và chùa Báo Quốc để nhân dân trong xã và khách thập phương về dâng hương tế lễ để tỏ lòng thành kính với các bậc tiền bối.

Trong suốt thời gian lễ hội có tổ chức dâng hương tế lễ và các hoạt động văn hóa văn nghệ, các trò chơi dân gian như cờ tướng, tổ tôm, bắt vịt…

Năm 1990, đình Lưu Xá, chùa Báo Quốc được công nhận là cụm di tích lịch sử quốc gia. Nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ và phát huy giá trị di tích, nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân, tháng 12/2023, UBND xã Canh Tân đã khởi công xây mới tòa đại bái đình Lưu Xá và nhà Mẫu chùa Báo Quốc.

Sau gần một năm thi công, các hạng mục công trình đã hoàn thành, bảo đảm chất lượng về kiến trúc truyền thống và mỹ thuật, đáp ứng nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng của nhân dân.

Nơi thờ phụng nhân vật lịch sử lỗi lạc

Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam, chùa Báo Quốc là nơi lưu giữ công trạng của hai nhân vật lịch sử kiệt xuất: Lưu Khánh Đàm (Lưu Đàm) và Lưu Khánh Ba (Lưu Điều) - hai vị công thần khai quốc nhà Lý, thường được dân gian gọi là "Nhị vị Thái phó".

Theo ngọc phả được lưu giữ tại địa phương, khi nhà Đinh suy, Thập đạo tướng quân Lê Hoàn lên ngôi vua liền chiêu tập hiền tài trong cả nước. Vùng Cửu Chân, Châu Ái (nay thuộc tỉnh Thanh Hóa) có người tên Lưu Ngữ, giỏi thi thư, văn võ kiêm toàn, được tiến cử. Vua Lê cho giữ chức quan, hưởng lộc tại huyện Ngự Thiên, phủ Tân Hưng, nay là Hưng Nhân (Hưng Hà). Một lần, Lưu Ngữ vi hành xem phong cảnh thôn ấp, qua vùng đất ven sông, thấy phía trước có đầm, sông uốn khúc quanh co, thế “long chầu, hổ phục”, bèn lập một cung ở lại, đặt tên là Lưu Xá.

Ông lấy hai vợ người bản quán tên là Trần Thị Ngọc và Phạm Hồng Nương. Ngày Dần, tháng Tám năm Kỷ Sửu, bà Ngọc sinh hạ một người con trai đặt tên là Lưu Đàm, đến khắc giờ Ngọ cùng ngày, bà Nương sinh hạ một người con trai được đặt tên là Lưu Điều, húy là Ba. Thời gian thấm thoắt trôi đi, Lưu Đàm và Lưu Điều lớn khôn, học hành thông tuệ, một giỏi văn, một giỏi võ. Lưu Ngữ đã phó thác hai con là Lưu Đàm, Lưu Điều cho Lý Công Uẩn.

Lê Hoàn lên ngôi hiệu là Lê Đại Hành chính tông được 24 năm thì băng hà. Con trai Lê Long Việt lên ngôi được ba ngày thì bị em trai là Lê Long Đĩnh cướp ngôi, hại chết. Long Đĩnh lên ngôi được hai năm yểu mạng vì trụy lạc, giặc dã nổi lên, thiên hạ bất ổn. Triều đình nguy khốn, quần thần nhất nhất tiến cử Lý Công Uẩn lên ngôi vua, trị vì đất nước. Được hai anh em Lưu Đàm, Lưu Điều thủ túc hộ vệ, Lý Công Uẩn xưng vương, hiệu là Lý Thái Tổ, đại xá thiên hạ, phong cho Lưu Đàm làm Quang lộc đại phu hầu cận bên cạnh, Lưu Điều được phong làm Trung úy trông coi cấm binh tuần phòng trong thành.

Bia ký còn lưu giữ tại đền Lưu Xá và chùa Báo Quốc do Tam giáp Tiến sĩ khoa Kỷ Sửu Minh Mệnh Ngô Dương Đình (1829) soạn có nội dung ca ngợi công đức của hai anh em họ Lưu, bản dịch như sau: “Đến đời Lý Thánh Tông, Lưu Khánh Đàm (Lưu Đàm) được tin dùng sung Nội thị, có lòng trung cần nên được lĩnh quân lữ, có công lớn, cuối đời Lý Nhân Tông làm đến Thái úy nhận di chiếu phò Thần Tông lên ngôi. Chức vụ ông từng giữ trong triều là Quang lộc đại phu suy thành Tá lý công thần, nhập Nội nội thị sảnh Đô đô tri tiết độ sứ đồng tam ti bình chương sự Thượng trụ quốc, Khai Quốc công, gia Thái phó, thực ấp sáu ngàn hộ... Lưu Khánh Ba (Lưu Điều) quan đồng triều với anh trai Lưu Khánh Đàm, tước thượng phẩm. Đời Lý Nhân Tông (1072 ) quân Tống xâm lược, Lưu Ba vâng mệnh vua đi dẹp giặc, lập công lớn. Năm 1128 vì có công dẹp giặc, giữ nước, giúp vua nên được phong Thái phó. Cuối đời lui về Lưu Xá xây chùa tháp, được vua Lý đặt tên là Báo Quốc, xuất gia đi tu và truyền đạo Phật, khi chết được phong Phúc thần”.

Theo thần tích và bia ký “Nhị Lưu Thái phó phúc thần sự tích” ở đền Lưu Xá thì Thái phó Lưu Khánh Đàm mất năm 1136. Không lâu sau, Thái phó Lưu Khánh Ba cũng khuất bóng. Cả hai Thái phó đều mất ở vùng quê ngã ba sông thuộc làng Lưu Xá. Phần mộ của hai ông giờ vẫn còn, họ nằm cách nhau khoảng 300m, bên ngoài đê, trước mặt là dòng sông Luộc quanh năm đỏ nặng phù sa và hai bờ dâu xanh bạt gió.