Nhìn lại toàn bộ hành trình của Công ty TNHH Xây dựng Vĩ Nam (MST: 1801465520), từ một doanh nghiệp nhỏ đã trở thành đối tác chiến lược của một trong những đơn vị xăng dầu lớn nhất miền Tây. Thành công này đến từ đâu và liệu có đảm bảo tính cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả kinh tế theo tinh thần của Luật Đấu thầu?

Góc nhìn thứ nhất: Quả ngọt từ uy tín và năng lực

Một góc nhìn cho rằng, việc Vĩ Nam liên tiếp trúng thầu là kết quả của một quá trình hợp tác hiệu quả. Với các gói thầu sửa chữa, cải tạo có tính chất lặp lại và quy mô không quá lớn, việc lựa chọn một nhà thầu đã có uy tín, am hiểu địa bàn và đặc thù công việc của chủ đầu tư (các công trình tại cửa hàng xăng dầu) có thể giúp tiết kiệm thời gian, đảm bảo tiến độ và chất lượng. Chuỗi 14 gói thầu thành công tại Chi nhánh Hậu Giang có thể được xem là minh chứng cho sự tin tưởng mà bên mời thầu dành cho năng lực của Vĩ Nam.

Góc nhìn thứ hai: Dấu hỏi về tính cạnh tranh

Tuy nhiên, ở một góc độ khác, tỷ lệ trúng thầu 100% tại một bên mời thầu là con số rất hiếm, làm dấy lên những câu hỏi về tính cạnh tranh.

Phân tích các quyết định phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu (KHLCNT) cho thấy, nhiều gói thầu mà Vĩ Nam trúng tại Chi nhánh Hậu Giang được thực hiện dưới hình thức "Chỉ định thầu rút gọn". Đây là hình thức lựa chọn nhà thầu hợp pháp, tuy nhiên, việc áp dụng lặp đi lặp lại với cùng một nhà thầu có thể làm giảm tính cạnh tranh, không tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp tiềm năng khác, và có thể chưa mang lại hiệu quả kinh tế tối ưu nhất.

Trường hợp Vĩ Nam trượt thầu tại Petrolimex Tây Nam Bộ (công ty mẹ) vì lỗi hồ sơ hành chính càng củng cố thêm cho luận điểm này. Rõ ràng, khi quy trình xét thầu được thực hiện chặt chẽ và có sự tham gia của các đối thủ cạnh tranh khác, ngay cả nhà thầu "quen mặt" cũng có thể bị loại nếu không đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cơ bản nhất.

Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích: “Chỉ định thầu là một hình thức lựa chọn nhà thầu đặc thù, được quy định tại Điều 23 của Luật Đấu thầu 2023, áp dụng cho các trường hợp cấp bách hoặc các gói thầu có giá trị nhỏ. Pháp luật cho phép hình thức này để đảm bảo tính linh hoạt và hiệu quả. Tuy nhiên, việc lạm dụng chỉ định thầu, đặc biệt là chỉ định lặp lại cho một nhà thầu, có thể dẫn đến rủi ro thiếu minh bạch, cạnh tranh không đầy đủ và không tối ưu hóa được chi phí cho chủ đầu tư. Do đó, công tác giám sát, kiểm tra của các cơ quan quản lý là vô cùng quan trọng.”

Thay cho lời kết

Câu chuyện của Công ty Vĩ Nam là một trường hợp điển hình, phản ánh nhiều khía cạnh trong hoạt động đấu thầu tại các doanh nghiệp hiện nay. Để đảm bảo tinh thần của Luật Đấu thầu được thực thi một cách hiệu quả nhất, có lẽ các bên liên quan cần làm rõ một số vấn đề:

• Về phía Petrolimex Tây Nam Bộ và Chi nhánh Hậu Giang: Quy trình lựa chọn nhà thầu cho các gói thầu sửa chữa thường xuyên diễn ra như thế nào? Các tiêu chí nào đã giúp Công ty Vĩ Nam vượt trội hơn hẳn các đối thủ khác để đạt tỷ lệ trúng thầu gần như tuyệt đối?
• Về phía các cơ quan quản lý nhà nước: Công tác hậu kiểm, giám sát hoạt động đấu thầu, đặc biệt là các gói chỉ định thầu, tại các doanh nghiệp nhà nước và đơn vị thành viên đang được thực hiện ra sao để vừa đảm bảo hiệu quả hoạt động, vừa tăng cường tính cạnh tranh, công bằng và minh bạch?

Việc làm rõ những câu hỏi này không chỉ giúp giải mã "hiện tượng" Vĩ Nam mà còn góp phần làm lành mạnh hóa môi trường đấu thầu, đảm bảo nguồn vốn được sử dụng một cách hiệu quả và công bằng nhất.