Loạt bài viết vừa qua đã đi sâu phân tích hoạt động đấu thầu tại huyện Đắk Mil (Đắk Nông cũ) thông qua các dữ liệu công khai liên quan đến Công ty TNHH Đầu tư - Xây dựng Trường Thắng và các bên liên quan. Với mục tiêu xây dựng, ở kỳ cuối, các chuyên gia và luật sư sẽ cùng chia sẻ về các quy định của Luật Đấu thầu, từ đó gợi mở những giải pháp để chủ đầu tư, đơn vị tư vấn và nhà thầu phối hợp đồng bộ, giúp hoạt động đầu tư công ngày càng hiệu quả hơn.

Nhìn lại những đặc điểm từ thực tiễn

Từ các hồ sơ, dữ liệu đã phân tích, có thể tổng kết lại một số đặc điểm nổi bật trong hoạt động đấu thầu tại đây:

Sự lặp lại của một nhóm chủ đầu tư - tư vấn - nhà thầu: Dữ liệu cho thấy sự xuất hiện thường xuyên của một số đơn vị nhất định trong các gói thầu, tiêu biểu là mối quan hệ giữa Chủ đầu tư (BQLDA&PTQĐ huyện Đắk Mil), Bên mời thầu (Công ty TNHH DTAH) và Nhà thầu trúng thầu (Công ty Trường Thắng).

Hiệu quả kinh tế chưa được tối ưu: Nhiều gói thầu có tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước ở mức rất thấp, phổ biến dưới 1%, thậm chí gần bằng 0. Điển hình như gói thầu sửa chữa trụ sở Trung tâm y tế dự phòng (cũ) với tỷ lệ tiết kiệm ~0%.

Mức độ cạnh tranh trong một số gói thầu: Thực tế cho thấy có những gói thầu chỉ có một nhà thầu tham gia và trúng thầu , hoặc các đối thủ khác bị loại sớm ở vòng đánh giá năng lực, kỹ thuật.

• Để hoạt động đấu thầu hiệu quả hơn: Chia sẻ từ chuyên gia và luật sư

Những đặc điểm trên không phải là cá biệt và có thể xuất hiện ở nhiều nơi. Vấn đề cốt lõi là làm thế nào để các bên tham gia thực hiện đúng và đủ vai trò của mình theo quy định của pháp luật?

Chia sẻ về vấn đề này, chuyên gia đấu thầu Phạm Giang cho biết: "Tinh thần của Luật Đấu thầu là tạo ra một sân chơi bình đẳng, nơi các nhà thầu có năng lực thực sự có cơ hội và chủ đầu tư lựa chọn được phương án tốt nhất. Để làm được điều đó, khâu chuẩn bị là vô cùng quan trọng. Giá gói thầu phải được xây dựng một cách khoa học, sát với thị trường nhưng phải đảm bảo tính cạnh tranh. Một khi giá gói thầu được lập chính xác, nó sẽ là thước đo chuẩn để đánh giá các hồ sơ dự thầu và tạo ra áp lực cạnh tranh lành mạnh, từ đó mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt."

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương, Đoàn Luật sư TP.HCM, phân tích về vai trò và trách nhiệm của từng bên theo Luật Đấu thầu 2023: "Pháp luật đã quy định rất rõ trách nhiệm của mỗi bên. Đối với Chủ đầu tư, họ phải chịu trách nhiệm toàn diện trước pháp luật về hiệu quả của dự án. Điều này bao gồm cả việc lựa chọn các đơn vị tư vấn có đủ năng lực, kinh nghiệm và quan trọng nhất là tính độc lập, khách quan để đảm bảo quá trình lựa chọn nhà thầu diễn ra công bằng. Đối với Đơn vị tư vấn mời thầu, vai trò của họ là cánh tay nối dài của chủ đầu tư, đòi hỏi sự chuyên nghiệp và tính liêm chính cao. Việc lập hồ sơ mời thầu phải đảm bảo không đưa ra các tiêu chí gây hạn chế cạnh tranh, và việc đánh giá hồ sơ dự thầu phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chí đã được phê duyệt, một cách công tâm và minh bạch. Về phía các Nhà thầu, luật pháp yêu cầu sự trung thực tuyệt đối trong việc kê khai năng lực, kinh nghiệm. Mọi hành vi làm sai lệch thông tin đều có thể dẫn đến những chế tài nghiêm khắc. Đồng thời, các nhà thầu cần không ngừng nâng cao năng lực cốt lõi để cạnh tranh sòng phẳng bằng chất lượng và giá cả."

Thay lời kết: Hướng tới sự đồng bộ và trách nhiệm

Có thể thấy, để nâng cao hiệu quả đầu tư công, không thể chỉ nhìn vào một cá nhân hay một đơn vị riêng lẻ. Đó là kết quả của một quá trình phối hợp hài hòa, đồng bộ và đầy trách nhiệm của tất cả các bên tham gia.

Khi chủ đầu tư làm tròn vai trò giám sát và quản lý, khi đơn vị tư vấn giữ vững sự chuyên nghiệp và khách quan, và khi các nhà thầu cạnh tranh một cách lành mạnh, minh bạch, thì mục tiêu cuối cùng của Luật Đấu thầu - cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế - sẽ được đảm bảo. Đó cũng là con đường bền vững nhất để mỗi công trình, dự án đều đóng góp thiết thực vào sự phát triển chung của địa phương và đất nước.