Ở kỳ trước, bài viết đã chỉ ra tỷ lệ trúng thầu cao bất thường của Công ty TNHH Đầu tư - Xây dựng Trường Thắng tại Đắk Nông. Đi sâu phân tích khía cạnh tài chính, một thực tế đáng báo động hơn được hé lộ: hiệu quả kinh tế của các gói thầu này là cực kỳ thấp, với tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước thường xuyên ở mức dưới 1%, thậm chí bằng 0.

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 4 Luật Đấu thầu 2023, một trong bốn mục tiêu trọng yếu của công tác đấu thầu là đảm bảo hiệu quả kinh tế. Điều này có nghĩa là, thông qua một quy trình cạnh tranh, công bằng và minh bạch, chủ đầu tư sẽ lựa chọn được nhà thầu có đủ năng lực thực hiện gói thầu với mức giá hợp lý nhất, tiết kiệm tối đa cho ngân sách.

Khi con số tiết kiệm chỉ mang tính "tượng trưng"

Tuy nhiên, dữ liệu phân tích từ hoạt động đấu thầu của Công ty Trường Thắng cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác. Theo thống kê, tỷ lệ trung bình giá trúng thầu so với giá dự toán của nhà thầu này là 99,56%. Điều này đồng nghĩa với việc, tỷ lệ tiết kiệm trung bình qua các gói thầu mà doanh nghiệp này trúng chỉ 0,44%.

Con số này được thể hiện rõ qua hàng loạt gói thầu cụ thể:

- Gói thầu "Sửa chữa trụ sở trung tâm y tế dự phòng (cũ)": Chủ đầu tư là BQLDA&PTQĐ huyện Đắk Mil. Công ty Trường Thắng trúng thầu với giá 990.474.000 đồng, theo Quyết định số 141/QĐ-BQL ngày 30/10/2024 do ông Trần Quang Vui, Giám đốc Ban QLDA ký. Giá trúng thầu này bằng đúng giá trị được nêu trong quyết định chỉ định thầu.

- Gói thầu "Đường ĐH 21 từ QL14 vào làng Giao (Lần 2)": Gói thầu có giá 13.055.560.000 đồng. Công ty Trường Thắng trúng với giá 13.021.844.372 đồng, tỷ lệ tiết kiệm chỉ 0,26%. Đáng chú ý, hai nhà thầu còn lại là Công ty TNHH Quang Minh và Công ty TNHH Xây dựng số 6 Kontum đều bị loại vì không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, theo Báo cáo đánh giá E-HSDT số 31a/BC-E-HSDT ngày 07/06/2025.

- Gói thầu "Nâng cấp đường GT từ QL14C đi nhà ngục": Gói thầu có giá 11.900.230.000 đồng. Công ty Trường Thắng trúng thầu với giá 11.780.421.000 đồng, tỷ lệ tiết kiệm chỉ đạt 1,01%. Ba nhà thầu còn lại, bao gồm Liên danh Vinh Nguyên - Phúc Hải, Liên danh Phú Sơn - Triệu Sơn - Phong Vân và Công ty Cổ phần Quản lý và Xây dựng giao thông Đắk Lắk, đều bị loại ở các vòng đánh giá năng lực hoặc kỹ thuật.

- Gói thầu "Nâng cấp đường GT từ TL 683 đi thôn Đắk Xô": Gói thầu có giá 3.347.618.000 đồng. Công ty Trường Thắng là nhà thầu duy nhất tham gia và trúng với giá 3.339.679.000 đồng, tỷ lệ tiết kiệm siêu thấp, chỉ 0,24%.

Góc nhìn chuyên gia: Đâu là nguyên nhân?

Trao đổi với phóng viên, chuyên gia đấu thầu Phạm Giang cho biết: "Tỷ lệ tiết kiệm không phải là yếu tố duy nhất để đánh giá sự thành công của một gói thầu, nhưng khi nó lặp lại ở mức quá thấp một cách có hệ thống thì đó là một chỉ dấu rất đáng quan tâm. Về lý thuyết, có hai nguyên nhân chính: hoặc là chất lượng lập dự toán, xác định giá gói thầu của chủ đầu tư và tư vấn đã quá 'chuẩn', sát với mọi chi phí của nhà thầu; hoặc là mức độ cạnh tranh của gói thầu không thực chất, không tạo ra đủ áp lực để các nhà thầu phải chào giá thấp hơn để trúng thầu".

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích: "Luật Đấu thầu 2023 nhấn mạnh nguyên tắc 'hiệu quả kinh tế'. Mặc dù pháp luật không quy định một tỷ lệ tiết kiệm tối thiểu bắt buộc, nhưng tinh thần của luật là phải tối đa hóa lợi ích cho nhà nước. Nếu một gói thầu được tổ chức công khai, minh bạch nhưng kết quả chỉ mang lại mức tiết kiệm tượng trưng, các chủ đầu tư cần xem xét lại toàn bộ quy trình, từ khâu lập dự toán, thẩm định giá cho đến việc đánh giá hồ sơ dự thầu".

Việc chi tiêu mỗi đồng vốn đều phải được đặt dưới sự giám sát chặt chẽ và yêu cầu cao nhất về hiệu quả. Khi các dự án hàng chục tỷ đồng chỉ tiết kiệm được vài chục triệu đồng, câu hỏi về việc tối ưu hóa nguồn lực công là hoàn toàn xác đáng.

Vậy, tại sao mức độ cạnh tranh trong các gói thầu này lại thấp đến vậy? Vì sao các đối thủ dường như luôn "yếu thế" hoặc sớm bị loại?

Mời quý độc giả đón đọc Kỳ 3: Giải mã 'hệ sinh thái' đấu thầu: Vì sao các đối thủ liên tục 'ngã ngựa'?