Cà là thực phẩm được nhiều người ưa thích và có nhiều loại, được chế biến thành nhiều món khác nhau. Theo đó, các loại cà phổ biến được sử dụng là cà dài, cà tím, cà pháo, cà bát và có thể chế biến thành các món nướng, om, muối chua, muối xổi hoặc xào… Mỗi món ăn đều có hương vị và tác dụng khác nhau, trong đó cà muối chua được sử dụng khá nhiều khi ăn kèm cùng với các món ăn đặc trưng vào mùa hè.
Tuy nhiên, cà cũng được ví như “độc dược” vì nhiều người cho rằng, chúng có nhiều tác dụng phụ cho sức khỏe, vì thế dân gian thường có câu ví “một quả cà bằng ba thang thuốc”. Dưới góc nhìn khoa học, các chuyên gia cho rằng, cà độc hay bổ là do cách chế biến, cách ăn và thời gian ăn. Nếu ăn khoa học, hợp lý thì cà cũng mang lại nhiều tác dụng với sức khỏe.
Khi nào ăn cà sẽ gây độc hại?
Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia về Công nghệ thực phẩm cho biết, cà sẽ là “độc dược” nếu như ăn sống trực tiếp hoặc chế biến chưa chín. Cụ thể, các cách chế biến như nướng hay muối xổi khi cà chưa chín hoặc chưa được lên men đủ độ ăn vào sẽ gây hại cho sức khỏe.
Ông Thịnh cảnh báo, trong cà sống có chứa chất solanin có thể gây ngộ độc nếu ăn nhiều. Chất solanin giống như chất độc trong mầm xanh củ khoai tây, nhưng khoai tây lên mầm gây độc nhiều người biết và tránh không ăn. Tuy nhiên, ăn cà sống khi muối xổi cũng chứa chất này, nhưng nhiều người vẫn rất thích ăn vì ngon miệng.
PGS Nguyễn Duy Thịnh cho rằng, nếu ăn ở mức độ ít, solanin rất độc có thể gây rối loạn tiêu hóa và thần kinh. Khi ăn nhiều sẽ gây ra cảm giác đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, tiêu chảy, đau rút ở dạ dày, khô rát cổ họng, sốt, bệnh vàng da, giãn đồng tử và giảm thân nhiệt, ảo giác, mất cảm giác, tình trạng tê liệt.
Cà muối xổi là nguy hiểm nhất với sức khỏe, có thể gây ngộ độc nếu ăn nhiều. Ảnh minh họa.
Ngoài ra, ăn cà xổi thường có vị cay và hăng nồng, khi đó hàm lượng nitrat bị chuyển hóa thành nitrit do vi sinh vật có trong nước dưa cà muối tác động, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, mọi người tuyệt đối không ăn cà khi còn sống. Tốt nhất nên ăn khi đã được nấu chín trên nhiệt hoặc được lên men đủ chín cà.
Ngoài vấn đề trên, PGS Nguyễn Duy Thịnh cũng cảnh báo, với cà muối chua hiện rất nhiều hàng quán tận dụng dụng cụ là thùng sơn, lọ nhựa tái chế để muối điều này cũng rất nguy hiểm. Bởi khi cà muối lên men, dưới tác động của acid, muối các chất phụ gia, chất độc hại có trong dụng cụ muối không đảm bảo sẽ thôi nhiễm ra, ngấm ngược vào thực phẩm rất nguy hiểm.
PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cũng cảnh báo, cà gây độc hại với sức khỏe khi ăn nhiều, nhất là với cà muối. Cà muối muốn để được lâu sẽ phải cho nhiều muối, do vậy nếu ăn liên tục, ăn với tần suất nhiều lượng muối vào cơ thể là rất lớn, từ đó gây nguy hiểm với cơ thể. Việc ăn mặn sẽ ảnh hưởng tới huyết áp và tim mạch, tăng nguy cơ mắc các căn bệnh ung thư đường tiêu hoá.
Đâu là thời điểm tốt nhất để ăn cà?
Lương y Đỗ Minh Tuấn (Hội Đông y Hà Nội) cho biết, quả cà (cà tím, cà pháo, cà bát) có vị ngọt đắng, tính hàn, đi vào kinh Can và Tỳ. Nó có công dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, lợi tiểu, hỗ trợ làm mát gan, giảm huyết áp và tiêu viêm. Do cà có tính hàn nên ăn quá nhiều, đặc biệt là ăn sống hoặc cà ngâm mặn, cà có thể gây tổn thương tỳ vị – làm đầy bụng, tiêu chảy, đau bụng, thậm chí gây ngộ độc.
Khoa học hiện đại đã chứng minh trong quả cà, đặc biệt là cà tím, có chứa chất chống oxy hóa mạnh như nasunin – giúp bảo vệ tế bào não, giảm cholesterol, kháng viêm và chống ung thư. Cà còn giàu flavonoid, vitamin C, khoáng chất, hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
Để an toàn không nên ăn nhiều cà và chỉ ăn khi đã được nấu chín. Ảnh minh họa.
Từ những lợi ích và tác dụng phụ có thể gây nên từ quả cà, lương y Đỗ Minh Tuấn khuyến cáo, khi ăn cà hãy chú ý đến một số điểm sau để không ảnh hưởng đến sức khỏe:
- Thứ nhất, tuyệt đối tránh ăn cà sống hoặc cà ngâm quá mặn. Nên nấu chín cà bằng cách nướng, hấp, om để giảm bớt độc tố và bảo toàn dưỡng chất.
- Thứ hai, không nên ăn quá nhiều. Mỗi tuần, chỉ nên ăn 1-2 lần, mỗi lần khoảng 150-200g. Dùng cà như món phụ trong bữa ăn, không nên ăn liên tục nhiều ngày.
- Thứ ba, ăn cà vào bữa trưa là tốt nhất. Khi ấy, dạ dày đang khỏe mạnh, tiêu hóa tốt, sẽ giảm nguy cơ bị đầy bụng, khó tiêu. Nếu ăn cà vào buổi tối, cơ thể dễ bị lạnh bụng, khó tiêu, gây đầy bụng.
- Thứ tư, kết hợp cà với các loại thực phẩm có tính ấm như gừng, tỏi để trung hòa tính hàn. Đây là cách cổ truyền đã được áp dụng từ lâu trong đông y, vì lý do đó khi nấu cà thường kết hợp với tỏi. Khi muối cà thường kết hợp với ớt, tỏi, riềng.
Cuối cùng, với những người có tỳ vị hư hàn (hay bị lạnh bụng, đầy hơi, tiêu chảy), phụ nữ đang mang thai hoặc trẻ nhỏ, tốt nhất nên hạn chế ăn cà, hoặc chỉ ăn với lượng nhỏ và tham khảo ý kiến thầy thuốc.