Ngày 26/5/2025, ông Nicușor Dan, người từng giành hai Huy chương Vàng IMO chính thức trở thành Tổng thống thứ bảy của Romania, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử chính trị hiện đại của đất nước. Hơn 10 triệu người Romania đã đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử, và gần 54% phiếu bầu thuộc về Nicușor Dan.

Hai huy chương Vàng IMO và hành trình tới chính trị

Nicușor Daniel Dan, sinh ngày 20/12/1969 tại Făgăraș, hạt Brașov, Romania trong một gia đình điển hình của Romania thời điểm đó, với mẹ là kế toán, bố làm công nhân.

Ngay từ thời niên thiếu, Nicușor Dan đã thể hiện tài năng xuất chúng trong lĩnh vực toán học. Ông giành được hai huy chương Vàng tại Kỳ thi Olympic Toán học Quốc tế (IMO) vào các năm 1987 và 1988, đều với số điểm tuyệt đối 42/42 . Thành tích này không chỉ mang lại niềm tự hào cho Romania mà còn khẳng định vị thế của ông trong cộng đồng toán học quốc tế.

Sau IMO, ông Dan theo đuổi ngành Toán tại Đại học Bucharest. Tốt nghiệp năm 1992, ông sang Pháp, lấy bằng thạc sĩ từ trường École Normale Supérieure và bằng tiến sĩ Toán tại Đại học Sorbonne Paris Nord (Paris 13) năm 1998.

Luận án tiến sĩ của ông xoay quanh lý thuyết Arakelov, một lĩnh vực phức tạp kết nối số học và hình học. Công trình được xuất bản năm 2002 trên tạp chí Mathematische Annalen, thuộc nhóm Q1.

Cuối những năm 1990, ông trở về Romania, Nicușor Dan thành lập Trường Cao đẳng Khoa học Bucharest nhằm đào tạo và hướng dẫn các sinh viên tài năng theo đuổi nghiên cứu khoa học. Năm 2006, ông sáng lập Hiệp hội "Cứu lấy Bucharest" (Asociația Salvați Bucureștiul) để đấu tranh chống lại các dự án xây dựng trái phép và bảo vệ di sản kiến trúc của thủ đô.

Năm 2015, ông thành lập Liên minh Cứu lấy Bucharest (USB), sau đó phát triển thành Liên minh Cứu lấy Romania (USR) vào năm 2016. Tuy nhiên, ông rời khỏi USR vào năm 2017 do bất đồng quan điểm về việc tham gia trưng cầu dân ý liên quan đến hôn nhân đồng giới.

Năm 2020, Nicușor Dan được bầu làm Thị trưởng Bucharest với tư cách là ứng cử viên độc lập, tập trung vào cải thiện cơ sở hạ tầng và tăng cường minh bạch trong quản lý đô thị. Dù đối mặt với nhiều thách thức, ông vẫn được đánh giá cao về sự liêm chính và hiệu quả trong công việc.

Cuộc trò chuyện thú vị với GS Ngô Bảo Châu

Trong một bài viết vào năm 2021, GS Ngô Bảo Châu từng chia sẻ rằng ông học cùng ông Nicușor Dan tại École Normale gần ba mươi năm trước. GS Ngô Bảo Châu bày tỏ sự ngưỡng mộ với người bạn học Nicușor Dan về trí tuệ và tiết lộ, chính ông từng được Nicușor giảng bài.

Ngày 14/5/2024, GS Ngô Bảo Châu đăng tải hình ảnh chụp cùng tân Tổng thống Romania và viết: "Nicușor Dan giành hai Huy chương Vàng điểm tuyệt đối Olympic Toán quốc tế cho Romania trước khi sang Pháp học – nơi chúng tôi trở thành bạn thân. Sau khi làm luận án Tiến sĩ, Nicușor trở về Bucharest làm việc tại Viện Toán...

Từ những hoạt động dân sự, dần dần Nicușor tham gia sâu hơn vào chính trị và ứng cử vào vị trí Thị trưởng thành phố Bucharest. Lần đầu ứng cử không trúng nhưng anh đã giành được 9% số phiếu bầu. Lần sau thì anh trúng cử. Ở cương vị Thị trưởng, Nicușor hoàn thành hệ thống lọc nước thải thành phố, cải tạo hệ thống sưởi nước nóng công cộng, tiếp tục đối mặt với 'cá mập' bất động sản để giữ gìn diện mạo thành phố...

Tối qua, chúng tôi ăn tối với gia đình anh trong căn hộ khiêm tốn mà anh thuê tại một khu nhà bình dân".

"Tôi vừa ngạc nhiên, vừa không, về thành công của anh trên con đường chính trị. Ngạc nhiên vì hiếm có nhà khoa học nào thành công trong chính trị – hai lĩnh vực đòi hỏi những tố chất rất khác nhau, thậm chí đôi khi đối nghịch nhau – như có thể thấy trong trường hợp của Villani", GS Ngô Bảo Châu chia sẻ.

Trên trang của Nicușor Dan đã đăng tải cuộc trò chuyện của Nicușor Dan với GS Ngô Bảo Châu, cách đây một năm, khi ông đang chuẩn bị tái ứng cử thị trưởng Bucharest. Cuộc trò chuyện đã hé lộ thêm nhiều khía cạnh thú vị về con người ông, cả về Toán học lẫn chính trị. Video này được đăng tải trên trang của Nicușor Dan.

Nicușor Dan thừa nhận ông không còn làm toán chuyên nghiệp nữa, nhưng trước đó, ông dành một nửa thời gian cho toán học, đến khoảng 2008–2010. Năm 2010 là thời điểm cuối cùng ông làm toán một cách nghiêm túc khi còn ở Paris. Dù vậy, toán học vẫn ám ảnh ông một thời gian dài: "Sau đó, trong một hoặc hai năm, tôi còn mơ thấy toán học. Những bài toán từng suy nghĩ lại hiện về trong giấc mơ”, ông chia sẻ.

Ông cũng đã rất vui khi tham gia các hoạt động tổ chức liên quan đến toán học. Có lần, ông đã ở ban ra đề khi Olympic tổ chức ở Romania. Tôi cũng từng giảng bài cho học sinh thi Olympic. “Có dịp lễ Giáng sinh, tôi mời đội Olympic toán tham gia và khai mạc buổi lễ– tôi thấy rất vui”, ông chia sẻ.

Cuộc trò chuyện làm rõ hơn con đường dẫn dắt Nicușor Dan vào chính trị. Theo chia sẻ của ông, năm 2006, khi mọi việc ở viện bắt đầu ổn định, ông dự định "quay lại làm toán thật sự” . Nhưng lúc đó có một thị trưởng muốn xây một tòa nhà to ngay giữa quảng trường trung tâm Bucharest. Sự kiện này đã kích hoạt tinh thần phản kháng của nhà khoa học.

Ông bắt đầu tham gia biểu tình, rồi thành lập một tổ chức dân sự. Lúc đầu, báo chí rất quan tâm. Nhưng sau đó có một thị trưởng mới, người này mua chuộc báo chí, và ông không còn ảnh hưởng gì nữa. Thế là ông bắt đầu kiện thị trưởng, 400 vụ kiện, và thắng khoảng 200 vụ. Tuy nhiên, ông nhận ra giới hạn của con đường pháp lý: "Nhưng kiện tụng không làm thay đổi được gì nhiều. Tôi đã dành quá nhiều năm cho chuyện đó. Nên tôi quyết định bước vào chính trị”, ông kể lại.

Cả Nicușor Dan và GS Ngô Bảo Châu đều đồng tình rằng không thể vừa làm toán đỉnh cao vừa làm chính trị thực sự. "Không, điều đó là không thể,” Dan khẳng định. Toán học đòi hỏi sự tĩnh tâm, một không gian tư duy không bị xáo trộn, điều mà chính trường đầy biến động khó lòng mang lại.

Sự vất vả và áp lực của công việc chính trị cũng được tân Tổng thống hé lộ qua một kỷ niệm. "Một đêm thứ sáu, thành phố đang ngập nợ, tôi không biết phải làm gì... tôi thức dậy lúc 4h sáng, cố nhớ nội dung nhưng không được, nên lái xe đến văn phòng lúc 4h30 để đọc lại, rồi quay về ngủ tiếp”, ông chia sẻ.