Cần tây là một trong những loại rau gia vị và rau ăn phổ biến trên mâm cơm người Việt, không chỉ giúp tăng hương vị món ăn mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Với mùi thơm đặc trưng, vị ngọt nhẹ và tính mát, rau cần tây ngày càng được nhiều người ưa chuộng trong cả ẩm thực lẫn y học cổ truyền.
Cần tây (tên khoa học: Apium graveolens) thuộc họ Hoa tán (Apiaceae), là cây thân thảo sống lâu năm. Thân cây mọc thẳng, có rãnh, màu xanh nhạt, chiều cao khoảng 30–80 cm. Lá xẻ hình lông chim, có cuống dài. Hoa nhỏ màu trắng hoặc trắng ngà, mọc thành tán. Hạt nhỏ, có mùi thơm mạnh.
Loài rau này có nguồn gốc từ khu vực Địa Trung Hải và được trồng rộng rãi ở châu Âu từ thời cổ đại. Ở Việt Nam, cần tây được du nhập từ Pháp và hiện được trồng phổ biến ở các tỉnh có khí hậu mát.
Điểm nổi bật nhất của cần tây là mùi thơm rất đặc trưng, hơi nồng và dễ nhận biết. Khi nấu chín, rau có vị ngọt thanh, hơi giòn, không bị nhũn nếu chế biến đúng cách. Nhờ hương vị riêng biệt, cần tây thường được dùng như một loại gia vị trong các món xào, hầm, nước ép hoặc ăn sống kèm salad.
Một trong những món phổ biến nhất là thịt bò xào cần tây. Ngoài ra, canh cần tây nấu thịt bằm cũng là lựa chọn thanh mát, giúp giải nhiệt và hỗ trợ tiêu hóa. Với những ai thích món khai vị nhẹ nhàng, gỏi cần tây trộn tôm thịt vừa giòn sần sật vừa đậm đà hương vị. Bên cạnh đó, cần tây còn được dùng để ép lấy nước hoặc xay sinh tố, rất được ưa chuộng trong các chế độ ăn giảm cân và thải độc cơ thể.
Tùy theo mùa vụ và nguồn gốc, giá rau cần tây có thể dao động từ 15.000 – 40.000 đồng/kg. Loại cần tây Lâm Đồng thường có giá cao hơn so với rau trồng ở đồng bằng vì chất lượng rau thơm, giòn và ít sâu bệnh hơn.
Rau cần tây có 90,5% nước, 1,95% hợp chất nitơ, 0,07% chất béo, 1,15% xenluloza và 1,13% tro, vitamin A, B, C, các chất khoáng như Mg, Mn, Fe, I, Cu, K, Ca và vitamin P, cholin, tyrosin, axít glutamic và khi chưng cất cho từ 2-3% tinh dầu không màu rất lỏng, mùi thơm đặc trưng.
Rau cần tây cũng chứa nhiều hợp chất thực vật có đặc tính chống oxy hóa mạnh mẽ, bao gồm: selinene, limonene, kaempferol, axit p-coumaric... Những chất chống oxy hóa này giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào gây ra bởi các phân tử không ổn định được gọi là gốc tự do. Chất chống oxy hóa giúp trung hòa các gốc tự do, ngăn chặn chúng gây ra các bệnh nguy hiểm tới sức khỏe.
Tác dụng của rau cần tây
Ngăn ngừa viêm nhiễm và ung thư
Rau cần tây có chứa một hợp chất thực vật được gọi là apigenin, có vai trò trong y học cổ truyền Trung Quốc như một chất chống viêm, kháng khuẩn, kháng virus và chất chống oxy hóa. Nó cũng có đặc tính chống lại bệnh ung thư. Nghiên cứu khoa học chỉ ra một chế độ ăn giàu apigenin giúp làm giảm viêm và khôi phục sự cân bằng của hệ thống miễn dịch.
Rau tây có chứa một flavonoid gọi là luteolin. Hợp chất này có đặc tính chống ung thư, có thể giúp ngăn chặn sự lây lan của tế bào ung thư và gây chết tế bào. Luteolin có thể làm cho các tế bào ung thư dễ bị tấn công bởi hóa chất hơn trong các phương pháp điều trị.
Rau cần tây chứa nhiều vitamin C, beta carotene và flavonoid, cộng với ít nhất 12 chất chống oxy hóa khác đã được chứng minh là làm giảm các trường hợp viêm nhiễm ở đường tiêu hóa, tế bào, mạch máu và các cơ quan. Những chất chống oxy hóa này cũng góp phần quan trọng trong việc đẩy lùi bệnh ung thư và các bệnh mãn tính khác.
Giảm huyết áp
Một nghiên cứu đã xem xét tác động của chiết xuất hạt cần tây đối với huyết áp ở những con chuột thí nghiệm. Kết quả cho thấy chiết xuất hạt cần tây giúp làm giảm huyết áp và tăng nhịp tim ở những con chuột bị huyết áp cao.
Có nhiều bằng chứng cho thấy cần tây giúp giảm huyết áp ở người. Rau cần tây cũng là một nguồn chất xơ tốt. Nghiên cứu chỉ ra những người ăn nhiều chất xơ có huyết áp thấp hơn so với những người ăn ít chất xơ.
Hỗ trợ hệ tiêu hóa
Những chất chống oxy hóa và chống viêm có trong rau cần tây đều giúp bảo vệ đường tiêu hóa theo nhiều cách khác nhau.
Trong rau cần tây có một hợp chất được gọi là apiuman, đã được chứng minh là làm giảm các trường hợp loét dạ dày, cải thiện niêm mạc dạ dày và điều chỉnh tiết dịch dạ dày.
Hàm lượng nước cao có trong rau cần tây, cộng với một lượng lớn chất xơ hòa tan và không hòa tan đều giúp hỗ trợ đường tiêu hóa khỏe mạnh, hoạt động hiệu quả, ngăn chặn các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa.
Cải thiện tình trạng tăng lipid máu
Tăng lipid máu đề cập đến sự gia tăng các phân tử chất béo trong máu. Tình trạng tăng lipid máu thường không có biểu hiện rõ ràng nhưng nó làm tăng nguy cơ bệnh tim và đột quỵ.
Một nghiên cứu trên loài gặm nhấm cho thấy, chiết xuất cần tây làm giảm mức độ lipoprotein mật độ thấp (LDL), hoặc cholesterol ở những con chuột ăn chế độ ăn nhiều chất béo. Nghiên cứu khác cho thấy những người theo chế độ ăn nhiều chất xơ dường như có mức cholesterol toàn phần và LDL thấp hơn so với những người tiêu thụ thực phẩm ít chất xơ hơn.
Tốt cho thần kinh
Hợp chất thực vật apigenin có trong rau cần tây giúp kích thích sự hình thành thần kinh, sự tăng trưởng và phát triển của các tế bào thần kinh. Trong một nghiên cứu cho chuột uống apigenin đã phát hiện ra rằng, nó kích thích quá trình tạo tế bào thần kinh và cải thiện khả năng ghi nhớ, học tập, làm việc.
Hỗ trợ giảm cân
Rau cần tây chứa nhiều nước, nhiều chất xơ, nhiều vitamin và khoáng chất nhưng lại có hàm lượng calo thấp, chỉ số đường huyết thấp. Do đó, đây là loại thực phẩm giúp hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Từ rất lâu, nước ép cần tây đã được nhiều người sử dụng trong quá trình ăn kiêng, kết hợp với chế độ ăn uống và tập luyện phù hợp để giảm cân hiệu quả và lành mạnh.