Rau sam vốn là loài cỏ dại mọc lan đầy vườn, gốc rãnh, nay đã trở thành thứ rau "đắt hàng" trên chợ mạng, được săn lùng nhờ vị ngon lạ miệng và giá trị dinh dưỡng cao. Khi mùa hè về, rau sam không chỉ xuất hiện trong các bữa cơm quê mộc mạc mà còn được đưa vào thực đơn nhà hàng, được người thành phố ưa chuộng.
Rau sam (tên khoa học: Portulaca oleracea) là loại cây thân thảo, bò sát mặt đất, thân mọng nước, lá dày hình muỗng và thường có màu xanh đậm hoặc hơi ánh đỏ. Cây có thể mọc hoang tự nhiên, không cần chăm sóc, thường xuất hiện vào mùa hè sau những cơn mưa đầu mùa. Rau sam sinh trưởng mạnh, nhanh lan rộng, chỉ cần đất ẩm là có thể sống tốt.
Nguồn gốc của rau sam được cho là từ châu Á hoặc Địa Trung Hải, nhưng ngày nay đã có mặt trên khắp thế giới. Ở Việt Nam, rau sam mọc hoang phổ biến ở vùng nông thôn, từ Bắc vào Nam. Trước đây, người dân ít chú ý, thậm chí nhổ bỏ vì cho là... cỏ dại. Hiện nay, rau sam được rao bán trên các chợ mạng với giá dao động từ 25.000–40.000 đồng/kg.
Tuy là loại rau mọc dại, nhưng rau sam lại có vị chua nhẹ, giòn mát, rất thích hợp để chế biến thành nhiều món ăn dân dã, đặc biệt trong những ngày hè oi ả. Rau sam luộc chấm mắm tỏi là món ăn đơn giản mà đưa cơm, giữ nguyên hương vị tự nhiên của rau. Canh rau sam nấu với tôm hoặc tép là món giải nhiệt tuyệt vời, có vị thanh mát, kích thích vị giác. Ngoài ra, rau sam còn được xào tỏi, xào trứng hay trộn gỏi cùng mè rang và nước mắm chua ngọt, tạo nên hương vị vừa lạ vừa quen.
Rau sam được người dân Trung Quốc ví như là "rau trường thọ". Rau sam được dùng để nấu canh ăn, giúp dưỡng sinh, bồi bổ cơ thể và kéo dài tuổi thọ.
Cũng tương tự như người Trung Quốc, người Nhật Bản cũng xem rau sam là thực phẩm giúp trường thọ. Người dân Nhật Bản rất ưa chuộng rau sam và thường tìm cách để đặt mua.
Ở Ấn Độ, rau sam được dùng để chữa bệnh về gan, thận, tụy, rau rất bổ dưỡng cho cơ thể. Rau sam cũng được dùng chữa cảm sốt.
Rau sam không chỉ được ưa chuộng ở các quốc gia Châu Á mà ở một số nước Châu Âu, Châu Mỹ, rau sam cũng được sử dụng làm rau ăn và thuốc.
Rau sam có giá trị dinh dưỡng cao với nhiều loại vitamin như: vitamin A, vitamin C, vitamin E… giúp tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể. Rau sam cũng chứa một số khoáng chất có lợi bao gồm: canxi, magie, kali và sắt. Đặc biệt trong rau sam còn có chứa Omega-3, một chất béo không bão hòa có lợi cho tim mạch, giúp giảm cholesterol "xấu".
Lợi ích sức khỏe từ rau sam
Cải thiện thị lực
Rau sam giàu vitamin và chất chống oxy hóa, đặc biệt là vitamin A – dưỡng chất cần thiết cho đôi mắt khỏe mạnh, đồng thời hỗ trợ hệ miễn dịch và thúc đẩy quá trình phân chia tế bào, góp phần bảo vệ các cơ quan trong cơ thể.
Hỗ trợ làm lành vết thương
Hàm lượng vitamin C dồi dào trong rau sam giúp duy trì độ bền của collagen và thành mạch máu, nhờ đó góp phần đẩy nhanh quá trình phục hồi tổn thương trên da.
Tốt cho tim mạch
Rau sam là nguồn cung cấp omega-3 thực vật quý giá, giúp điều hòa huyết áp, ổn định nhịp tim và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Đồng thời, lượng kali cao trong rau cũng hỗ trợ kiểm soát huyết áp và điều chỉnh nồng độ cholesterol trong máu.
Cải thiện tiêu hóa
Nhờ chứa nhiều chất nhầy và chất xơ, rau sam có tác dụng làm dịu hệ tiêu hóa và tiết niệu, giúp ngăn ngừa táo bón cũng như các bệnh do ký sinh trùng đường ruột gây ra.
Hỗ trợ giảm cân, loại bỏ độc tố
Rau sam được xem như một phương thuốc tự nhiên giúp cơ thể đào thải lượng dịch thừa, hỗ trợ quá trình giảm cân và cải thiện chuyển hóa.
Giải nhiệt, thanh lọc cơ thể
Vào mùa hè, rau sam phát triển mạnh và dễ tìm. Sử dụng rau sam tươi nấu nước hoặc ép lấy nước uống có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, làm mát cơ thể hiệu quả.
Giảm cholesterol xấu
Rau sam chứa nhiều axit béo omega-3 có khả năng làm giảm LDL (cholesterol xấu) và phòng ngừa huyết áp cao, nhờ vào đặc tính chống viêm. Một nghiên cứu đăng trên Scientific Reports năm 2016 còn chỉ ra rằng, hạt rau sam giúp hạ cholesterol ở phụ nữ bị xơ vữa động mạch.
Những điều cần lưu ý khi ăn rau sam
Rau sam vừa làm thuốc vừa làm rau ăn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cho cơ thể, đã được khoa học chứng minh. Nhưng khi ăn cây rau này, chúng ta cần lưu ý các điều sau để giảm nguy cơ phát sinh các tác dụng không mong muốn:
- Không dùng rau sam cho phụ nữ mang thai vì rau sam có tính hàn và tác dụng hoạt huyết mạnh.
- Với những người bị tiêu chảy, tỳ vị hư thì nên thận trọng khi dùng.
- Trong rau sam có hàm lượng oxalate và nitrate có thể tăng nguy cơ hình thành sỏi thận, vì vậy chúng ta chỉ nên ăn vừa phải, không nên quá lạm dụng.