Nếu có dịp đi ngang những hàng rào dại, bụi cây ven đường ở miền quê, hẳn bạn sẽ bắt gặp những búi dây leo màu vàng óng ánh, quấn chằng chịt như tấm lưới vàng phủ kín cây. Người thành phố có thể nghĩ đó chỉ là một loài dây hoang, không có giá trị, nhưng với người dân miền Tây, từ xưa chúng đã được xem là một thứ rau mộc mạc nuôi dưỡng tuổi thơ bao thế hệ. Đó là dây tơ hồng vàng.
Tơ hồng vàng có cái tên nghe rất gợi: mảnh mai, mềm dẻo như những sợi tơ rủ xuống. Người ta còn gọi nó là thỏ ty, xích võng hay kim tuyến thảo. Trong khoa học, nó mang tên Cuscuta chinensis Lamk, thuộc họ Bìm bìm.
Khác với đa số loài cây, dây tơ hồng vàng không có diệp lục, không tự mình tạo chất dinh dưỡng. Nó sống ký sinh, bám chặt lấy thân cành của cây khác, rồi dùng những rễ mút nhỏ xíu để hút nhựa sống. Cũng bởi vậy, dây chỉ có một màu vàng rực rỡ, nổi bật giữa nền xanh của cây cỏ. Hoa của nó nhỏ, trắng nhạt, tròn trịa như những hạt sương tụ lại, chẳng mấy ai để ý nhưng khi nở rộ cũng rất đẹp mắt.
Ở Việt Nam, dây tơ hồng vàng mọc khắp nơi. Ở miền Trung, nó quấn quanh cây bông bụt, ở miền Bắc thường thấy trên cây cúc tần, còn miền Tây thì dễ bắt gặp nhất, len lỏi quanh bờ rào, bờ ao, thậm chí cả trên những bụi tre, bụi chuối.
Người miền Tây vốn có thói quen tận dụng mọi sản vật mà thiên nhiên ban tặng. Tơ hồng vàng vì thế cũng được hái về làm rau. Ngày xưa, trong những bữa cơm giản dị, bà con thường đem luộc chấm mắm kho, nấu canh với tôm tép, hay xào tỏi cho thơm. Rau có vị ngọt, hơi cay nhẹ, lạ miệng khiến ai ăn thử một lần đều nhớ mãi không quên.
Chị Thùy Trang (ở Đồng Tháp) chia sẻ: “Thuở nhỏ, tôi hay theo bà ra đồng hái tơ hồng. Về nhà, bà luộc rồi chấm cùng nước kho cá, cả nhà ăn với cơm trắng mà thấy ngon lạ lùng. Món canh tơ hồng nấu tôm thì vừa đẹp mắt, vừa thơm ngọt, bát canh vàng rực trên mâm cơm”.
Rau tơ hồng vàng ăn ngon nhất là loại dây nhỏ, mềm. Loại dây to thường hơi nhẫn và dai, ít người chuộng. Ngoài làm rau, bà con còn dùng dây tơ hồng vàng để ngâm rượu hoặc phơi khô làm thuốc.
Ngày nay, khi xu hướng tìm về với thực phẩm sạch, tự nhiên ngày càng được ưa chuộng, dây tơ hồng vàng cũng dần trở thành một đặc sản dân dã. Nhiều cửa hàng đặc sản, chợ mạng rao bán loại rau này, giá có khi lên đến 60.000 đồng/kg.
Theo anh Vinh (chủ cửa hàng rau đặc sản ở TP.HCM) chia sẻ, loại rau này được thương lái thu hái nhiều ở Vĩnh Long. Khách thường mua về để làm thuốc, nhưng ít người biết rằng ăn như rau xanh cũng rất ngon. Vì mọc hoang dã, dây tơ hồng vàng được xem là rau sạch, không hóa chất, an toàn cho sức khỏe.
Không chỉ là món ăn, tơ hồng vàng còn được xem là vị thuốc quý. Các nghiên cứu hiện đại cho thấy dây chứa nhiều vitamin A và hoạt chất có lợi, giúp tăng cường miễn dịch, hỗ trợ chức năng gan, phòng chống loãng xương. Trong Đông y, hạt tơ hồng đặc biệt quý, được coi là vị thuốc bổ can thận, tráng dương, ích tinh tủy, mạnh gân cốt, sáng mắt và nhuận tràng.