Trong đời sống gia đình, mâu thuẫn là điều không thể tránh khỏi. Bất đồng quan điểm, khác biệt tính cách hay áp lực kinh tế, công việc… là những nguyên nhân khiến vợ chồng dễ nổi nóng và tranh cãi. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là nhiều người lớn lại không ý thức được tác động của việc cãi vã trước mặt con cái. Một cuộc tranh cãi tưởng chừng chỉ là bộc phát cảm xúc nhất thời lại có thể để lại những hệ quả âm thầm nhưng sâu sắc đối với sự phát triển tâm lý, cảm xúc và nhân cách của trẻ.
Tổn thương tâm lý, vết sẹo vô hình trong lòng trẻ nhỏ
Trẻ em là những “chiếc máy ghi âm” nhạy bén và luôn quan sát cha mẹ một cách vô thức. Khi chứng kiến cha mẹ to tiếng, lời qua tiếng lại hoặc thậm chí bạo lực, trẻ sẽ cảm thấy lo lắng, bất an, hoảng sợ. Trong tâm trí non nớt của con, gia đình là nơi an toàn, tổ ấm yêu thương. Một khi tổ ấm ấy trở nên lạnh lẽo, nặng nề và bất ổn, trẻ có xu hướng sống thu mình, trầm lặng, mất niềm tin vào các mối quan hệ xung quanh.
Nhiều chuyên gia tâm lý cho rằng, những tổn thương tinh thần này giống như những vết sẹo vô hình, có thể theo trẻ đến tận tuổi trưởng thành nếu không được chữa lành kịp thời. Trẻ có thể phát triển tâm lý lệch lạc, dễ rơi vào trạng thái lo âu kéo dài, thậm chí trầm cảm.
Trẻ học cách ứng xử tiêu cực qua hành vi của cha mẹ
Cha mẹ là tấm gương đầu đời của con cái. Trẻ em học hỏi không chỉ qua lời dạy, mà chủ yếu thông qua hành động. Một đứa trẻ thường xuyên chứng kiến cảnh bố mẹ quát tháo, xúc phạm nhau hoặc đổ lỗi sẽ hình thành tư duy: Muốn giải quyết mâu thuẫn thì phải to tiếng, phải hơn thua.
Chính vì vậy, những đứa trẻ lớn lên trong môi trường căng thẳng thường dễ trở nên nóng nảy, mất kiểm soát cảm xúc, khó hòa nhập với bạn bè hoặc có xu hướng giải quyết xung đột bằng bạo lực. Thậm chí, trẻ có thể xem thường người khác giới nếu một trong hai cha mẹ thường xuyên bị xúc phạm, lấn át trong mối quan hệ vợ chồng.
Hiểu lầm về giá trị gia đình và tình yêu
Khi chứng kiến cha mẹ xung đột liên tục mà không giải quyết được, trẻ dễ hình thành cái nhìn tiêu cực về hôn nhân, cho rằng tình yêu chỉ là tranh cãi và chịu đựng. Những ấn tượng tiêu cực ấy sẽ ảnh hưởng đến cách trẻ lựa chọn, xây dựng mối quan hệ khi trưởng thành hoặc khép mình, sợ yêu, hoặc sống trong những mối quan hệ lệch lạc, thiếu lành mạnh.
Không ít người trưởng thành từng chia sẻ rằng họ ám ảnh bởi ký ức tuổi thơ chứng kiến bố mẹ mâu thuẫn không ngừng. Nỗi sợ vô hình ấy khiến họ không dám lập gia đình, hoặc mang theo nỗi nghi ngờ, bất an vào cuộc sống hôn nhân của chính mình.
Trẻ tự trách bản thân, sinh ra cảm giác tội lỗi
Trẻ nhỏ chưa đủ khả năng lý giải sâu xa về những nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn của người lớn. Khi thấy bố mẹ cãi nhau, đặc biệt nếu cuộc cãi vã có liên quan đến việc nuôi dạy con, chăm sóc gia đình, trẻ rất dễ cảm thấy bản thân là nguồn cơn gây rắc rối.
Cảm giác tội lỗi đó, nếu kéo dài, sẽ khiến trẻ sống trong mặc cảm, mất tự tin, sợ làm sai và luôn có xu hướng né tránh mọi thử thách trong cuộc sống. Trẻ có thể học cách chiều lòng người khác một cách tiêu cực, dẫn đến đánh mất cá tính và khả năng tự khẳng định bản thân.
Phá vỡ nền tảng giáo dục gia đình
Gia đình không chỉ là nơi nuôi dưỡng thể chất mà còn là trường học đầu tiên hình thành nhân cách trẻ. Khi môi trường gia đình bị bao trùm bởi không khí căng thẳng, lời qua tiếng lại, trẻ không còn điều kiện để học những bài học tích cực như: sự tôn trọng, lòng bao dung, cách lắng nghe và giải quyết vấn đề bằng hòa bình.
Thay vào đó, trẻ sẽ hấp thụ lối sống tiêu cực: trách móc, đổ lỗi, hơn thua. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cách hành xử của trẻ trong hiện tại, mà còn tạo tiền đề cho những sai lệch trong tương lai.
Cha mẹ nên làm gì để bảo vệ con khỏi những tổn thương tinh thần?
Giữ bình tĩnh và tránh cãi vã khi có mặt con. Nếu cảm xúc đang quá căng thẳng, hãy hẹn một thời điểm riêng tư, không có mặt con để nói chuyện thẳng thắn với nhau.
Học cách tranh luận một cách văn minh, không xúc phạm, không đổ lỗi. Hãy thể hiện cho con thấy rằng người lớn có thể bất đồng nhưng vẫn tôn trọng nhau.
Nếu lỡ cãi nhau trước mặt con, hãy xin lỗi và giải thích để con hiểu rằng bố mẹ vẫn yêu thương nhau và yêu con, chỉ là đôi khi cũng có những bất đồng.
Dạy con cách xử lý xung đột một cách tích cực thông qua chính cách hành xử của mình: biết lắng nghe, biết xin lỗi, biết tha thứ.
