Cựu Thủ tướng Thái Lan Yingluck Shinawatra đã trải qua những thăng trầm chính trường hiếm người phụ nữ bình thường nào từng đối mặt.

“Hoa hồng thép” của Thái Lan

Bà Yingluck Shinawatra sinh năm 1967 trong một gia đình có truyền thống chính trị và kinh doanh ở Thái Lan. Anh bà là cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra. Nhờ gia đình có nền tảng chính trị lâu đời, tài năng xuất chúng và gương mặt xinh đẹp dễ gây thiện cảm, con đường chính trị của bà Yingluck gặp rất nhiều thuận lợi. Bà được gọi là “hoa hồng thép” trong giới chính trị Thái Lan.

Nữ thủ tướng đầu tiên của Thái Lan từng hoạt động kinh doanh trong các lĩnh vực như viễn thông, bất động sản và nông nghiệp. Đến tháng 5-2011, đảng Puea Thai đã chọn bà làm ứng cử viên chức thủ tướng mặc dù trước đó bà từng từ chối và tuyên bố không muốn làm thủ tướng mà tập trung vào hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, thời điểm đó người anh Thaksin, cựu Thủ tướng Thái Lan bị đảo chính năm 2006, đã thuyết phục bà thay đổi quyết định.

Ngày 5-8-2011, bà Yingluck đại diện cho Puea Thai đã đắc cử chức thủ tướng Thái Lan với kết quả áp đảo: 296 phiếu thuận, ba phiếu chống và 197 phiếu trắng. Là nữ thủ tướng đầu tiên của xứ chùa vàng, bà Yingluck được kỳ vọng sẽ đảm nhận những trọng trách lớn của đất nước, nhất là trong bối cảnh xã hội Thái Lan bị chia rẽ và phân cực sâu sắc. Tuy nhiên, đến năm 2014 bà Yingluck bị lật đổ trong cuộc đảo chính quân sự liên quan đến vai trò của mình trong chương trình mua gạo của nông dân với giá cao hơn giá thị trường. Tháng 5-2014, Tòa án Hiến pháp Thái Lan cáo buộc nữ thủ tướng vi phạm hiến pháp và tước quyền của bà. Có chín trong số 35 bộ trưởng đã mất chức vì ủng hộ các quyết sách của bà.

Đầu năm 2015, bà Yingluck bị Quốc hội truy tố và bị cấm hoạt động chính trị trong năm năm. Văn phòng công tố Thái Lan cho biết nếu bị truy tố hình sự trước Tòa án Tối cao Thái Lan và bị buộc tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, bà có thể phải đối mặt với bản án lên đến 10 năm tù. Cũng giống như anh trai, bà Yingluck cũng sẽ bị cấm tranh cử thủ tướng. Ông Thaksin Shinawatra đã sống lưu vong trong 11 năm để tránh thụ án hai năm tù vì một giao dịch đất đai bị tố tham nhũng.

Cựu Thủ tướng Thái Lan Yingluck Shinawatra. Ảnh: GETTY

Một người ủng hộ bà Yingluck và anh trai Thaksin Shinawatra. Ảnh: AFP

Phiên tòa định mệnh

Bà Yingluck Shinawatra bắt đầu bị xét xử vào tháng 1-2016 với cáo buộc lơ là trách nhiệm quản lý, tham nhũng trong chương trình trợ giá mặt hàng gạo cho nông dân khiến kinh tế đất nước thiệt hại hàng tỉ USD. Chương trình trợ giá gạo này được cựu Thủ tướng Thaksin đưa ra từ trước khi bị đảo chính vào năm 2006. Bà Yingluck sau đó đề nghị mua lại gạo cho nông dân với 50% cao hơn giá thị trường. Với chính sách này, bà được sự ủng hộ to lớn từ các vùng nông thôn, thế nhưng đã làm bóp méo giá gạo thế giới, đồng thời tăng thâm hụt chi tiêu công Thái Lan khiến nhiều người xuống đường biểu tình khắp đất nước hồi năm 2014.

Các nghị sĩ đảng đối lập và giới phê bình xem chương trình trợ giá lúa gạo của bà là chiêu trò chính trị để lấy lòng cử tri là nông dân ở các vùng nông thôn, đặc biệt là ở miền Bắc và Đông Bắc nước này, với mục đích tạo lợi thế cho đảng Puea Thai chiến thắng trong các kỳ bầu cử. Trong khi đó, các nông dân ở khu vực Đông Bắc, nơi nghèo nhất của Thái Lan vẫn một mực ủng hộ bà và cho rằng vụ án này đã bị chính quyền quân đội thao túng.

Khoảng 500 người đã đến ủng hộ bà trước phiên tòa ngày 21-7. Đám đông reo hò, tặng hoa, bóng bay cho cựu nữ thủ tướng. Bà Yingluck đã lau nước mắt xúc động và chụp ảnh cùng những người ủng hộ. “Tôi hy vọng bà Yingluck Shinawatra sẽ không bị kết tội, như thế bà có thể lại trở thành thủ tướng và đưa chương trình trợ giá gạo trở lại” - ông Napa, một nông dân 56 tuổi từ tỉnh Ratchaburi phía Tây Bangkok, nói.

Trước thềm phiên điều trần, bà Yingluck vẫn chỉ trích tính trung thực của vụ kiện: “Trợ giá gạo là một sách lược quốc gia đã được Quốc hội thông qua. Nhưng những cáo buộc hình sự hóa vẫn chỉ nhắm vào một mình tôi”. Bà đồng thời khẳng định các quy trình của tòa án lần này đã vi phạm hiến pháp năm 2017. Trong khi đó, đảng Puea Thai cũng tuyên bố vụ kiện này là nhằm hủy hoại uy tín chính trị của bà Yingluck, gương mặt đại diện chính trị của đảng này.

Tờ Bangkok Post đưa tin Tòa án Tối cao sẽ đưa ra phán quyết chính thức vào ngày 25-8 tới đây. Tòa án Tối cao Thái Lan cho biết đã cho cả hai phía cung cấp thêm các bằng chứng và nhân chứng hỗ trợ lập luận của mình. Phía công tố viên đã đưa ra 21 đề nghị và đã có 15 nhân chứng được điều trần. Phía bảo vệ bà Yingluck đưa ra tổng cộng 51 đề nghị bổ sung và 30 nhân chứng đã ra điều trần.

Puea Thai vẫn còn sức mạnh

Sự sụp đổ uy tín của anh em nhà Shinawatra đã để lại một khoảng trống chính trị mà nhiều người giờ đây vẫn đang dự đoán ai sẽ là người thay thế vị trí đó trong cuộc bầu cử tiếp theo. Liệu người đó có thể là một nhân vật ngoài gia tộc Shinawatra vốn đã thống trị chính trị Thái Lan suốt bao năm qua hay không.

Giới phân tích cho rằng mặc dù cựu Thủ tướng Yingluck và ông Thaksin không thể đứng vào vị trí lãnh đạo đảng Puea Thai nhưng thực tế mạng lưới chính trị mà gia tộc Shinawatra gầy dựng ở đảng này chắc chắn vẫn sẽ hoạt động trơn tru, nhất là khi sự ủng hộ của nông dân vùng phía Đông Bắc Thái Lan dành cho anh em bà vẫn không hề suy giảm.

Hãng tin Reuters cho biết nhóm cử tri vùng phía Đông Bắc Thái Lan vẫn sẽ bỏ phiếu cho đảng Puea Thai trong kỳ bầu cử sắp đến, bởi họ vẫn biết ơn chính sách của bà Yingluck mang lại thu nhập ổn định và cuộc sống no đủ cho những nông dân. Ngay cả đảng Dân chủ đối lập cũng thừa nhận đảng Puea Thai có vị trí “vô đối” ở vùng Đông Bắc. Theo ông Ong-art Klampaiboon, “phó tướng” đảng Dân chủ, nền tảng chính trị của đảng Puea Thai đã phát triển những mạng lưới vững chắc ở Đông Bắc nên dù đảng này có thay đổi cá nhân lãnh đạo, họ vẫn có sự ủng hộ lớn.

Hai ứng cử viên nặng ký được dự đoán sẽ đại diện cho đảng Puea Thai ra tranh cử trong cuộc bầu cử vào năm tới là bà Monthathip Kovitcharoenkul, 58 tuổi, một nữ doanh nhân và là em của ông Thaksin, trong khi người kia là chính trị gia kỳ cựu Sudarat Keyuraphan, 56 tuổi, cựu Bộ trưởng Nông nghiệp và là cựu phó chủ tịch đảng Puea Thai. Theo trang Channel News Asia, ông Sudarat hiện là ứng viên được yêu thích nhất nhưng một số đảng viên của đảng Puea Thai lại ủng hộ ứng cử viên từ gia đình Shinawatra.