Sau ăn 30 phút đã suy hô hấp, yếu liệt cơ toàn thân
Khoa Cấp cứu tổng hợp cùng khoa Hồi sức tích cực và Chống độc Bệnh viện Nhân dân 115 vừa xử trí thành công một ca ngộ độc nặng ít gặp. Theo đó, bệnh nhân nam, 52 tuổi, được chuyển từ tuyến dưới lên trong tình trạng suy hô hấp giảm oxy máu nặng, SpO₂ chỉ còn 30%, do yếu liệt cơ toàn thân.
Bệnh sử ghi nhận, người bệnh sau đi bắt được con so biển ở Cần giờ đã tự chế biến ăn. Khoảng 30 phút sau người bệnh bắt đầu có triệu chứng tê miệng, cứng hàm, tê lưỡi, yếu dần tay chân rồi nhanh chóng chuyển sang suy hô hấp.
Tại bệnh viện địa phương, người bệnh được xác định ngộ độc Tetradotoxin do ăn nhầm “con so biển”, một loài có hình dạng giống con sam nhưng chứa độc tố cực kỳ nguy hiểm.
Tetradotoxin là một loại độc tố thần kinh cực mạnh, có trong một số loài sinh vật biển như cá nóc, con so biển, bạch tuộc vòng xanh… Tetradotoxin không có thuốc giải đặc hiệu, chỉ cần một lượng nhỏ cũng có thể gây yếu cơ liệt cơ hô hấp, dẫn đến ngừng thở và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Điều đặc biệt nguy hiểm là độc tố này không bị phá huỷ bởi nhiệt, nên dù đã nấu chín, nguy cơ ngộ độc vẫn tồn tại nguyên vẹn.
Ngay khi tiếp nhận, đội ngũ bác sĩ Khoa Cấp cứu đã nhanh chóng đặt nội khí quản, hỗ trợ thở máy do cơ hô hấp người bệnh đã bị liệt, đồng thời chuyển ngay bệnh nhân tới khoa Hồi sức tích cực và Chống độc.
Nhận định đây là ca ngộ độc nặng và không có thuốc giải độc đặc hiệu, khoa Hồi sức tích cực đã áp dụng kỹ thuật hồi sức nâng cao tại khoa, đó là phương pháp lọc máu hấp phụ độc chất, sử dụng liên tục 3 quả lọc để tăng khả năng hiệu quả với những chất có thể tích phân bố cao như Tetradotoxin.
Sau 2 ngày điều trị tích cực, người bệnh đã phục hồi sức cơ hô hấp, rút ống nội khí quản an toàn và xuất viện vài ngày sau đó trong tình trạng hoàn toàn ổn định.
Tại Việt Nam, so biển thường bị nhầm lẫn với sam biển, nhất là khi mua ở chợ hoặc đánh bắt ven biển. Hình dáng hai loài này rất giống nhau nên chỉ những người có kinh nghiệm mới phân biệt được chính xác. Việc nhầm lẫn có thể gây hậu quả nghiêm trọng, thậm chí tử vong.
Cách phân biệt con so và con sam
Con sam biển (Tachypleus tridentatus) là một loại hải sản phổ biến, thường được chế biến thành các món ăn hấp dẫn với hàm lượng dinh dưỡng cao, chứa nhiều protein, Omega-3, vitamin nhóm B và khoáng chất có lợi cho sức khỏe.
Con so (Carcinoscorpius rotundicauda) có hình dáng gần giống con sam nhưng chứa Tetrodotoxin – một loại độc tố thần kinh cực mạnh tương tự như cá nóc. Tùy lượng độc tố ăn phải và tùy thể trạng mà biểu hiện ngộ độc có thể từ nhẹ tới nặng, thậm chí đe dọa tính mạng do liệt cơ hô hấp.
Tetrodotoxin không bị phân hủy khi nấu chín, vì vậy ngay cả khi chế biến kỹ, con so vẫn gây nguy hiểm nếu ăn phải.
Để tránh ăn nhầm con so, hãy ghi nhớ 3 đặc điểm dễ nhận biết nhất sau đây:
Nhìn đuôi – mẹo phân biệt chính xác nhất
Con sam: Đuôi tiết diện tam giác, có gai trên gờ đuôi
Con so: Đuôi tiết diện tròn (hình chữ O), không có gai trên gờ đuôi.
Mẹo nhớ nhanh: Sam → hình tam giác; So → hình O
So nhỏ hơn sam: Con sam kích thước khoảng 30 – 40 cm; Con so chỉ khoảng 20 – 25 cm.
Sam đi theo cặp – so đi một mình; Con sam luôn đi theo đôi (sam đực – sam cái bám sát nhau), nên dân gian mới có câu “dính như sam”. Con so luôn đi đơn lẻ.
Cách phòng ngừa ngộ độc thực phẩm nguy hiểm
Tuyệt đối không ăn các loài hải sản không rõ nguồn gốc, nhất là các loài dễ bị nhầm lẫn như sam và so.
Không tự ý chế biến, sử dụng các loại cá, ốc, sinh vật biển lạ.
Khi có dấu hiệu tê môi, tê lưỡi, yếu tay chân sau ăn, cần đưa đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức, không chờ đợi.
Hãy mua hải sản ở nơi uy tín, có nguồn gốc rõ ràng và tuyệt đối không ăn những loài hải sản có hình dạng lạ nếu chưa xác định được độ an toàn. Đặc biệt, nếu phát hiện con so, tuyệt đối không chế biến hay sử dụng dưới bất kỳ hình thức nào.
ThS.BS.CKI Nguyễn Hữu Tín (Bệnh viện Nhân dân 115)
