Muộn phiền giới tính là tình trạng một người trải qua sự không thoải mái hoặc đau khổ vì sự không hợp nhau giữa giới tính sinh học và định dạng giới tính của mình. Muộn phiền giới tính còn được gọi là rối loạn định dạng giới tính hay không phù hợp giới tính.
Giới tính sinh học đã có từ khi sinh ra tùy thuộc vào hình dạng của cơ quan sinh dục. Định dạng giới tính là giới tính mà một người nhận ra hoặc tự cảm thấy bên trong. Đối với đại đa số, giới tính sinh học và định dạng giới tính là một. Nhưng đối với những người kém may mắn hơn, tuy giải phẫu sinh học là đàn ông nhưng luôn cảm thấy mình như một phụ nữ, một số khác thậm chí còn không biết mình là đàn ông hay đàn bà.
Sự không phù hợp giữa giới tính và định dạng này đẫn đến tình trạng không thoải mái và buồn bã gọi là muộn phiền giới tính. Muộn phiền giới tính được ghi nhận là một bệnh trong y học chứ không phải là rối loạn tâm lý nên không phải không có giải pháp điều trị.
Một số người muộn phiền giới tính luôn có mong muốn mạnh mẽ và bền bỉ được sống theo đúng định dạng giới tính của mình thay vì phải sống theo giới tính sinh học.
Những dấu hiệu của muộn phiền giới tính có thể xuất hiện từ rất sớm. Chẳng hạn, một đứa trẻ không chịu mặc quần áo của con trai hoặc con gái mà đáng ra phải mặc, hoặc không thích tham gia vào các hoạt động của con trai hoặc con gái mà đáng ra phải chơi. Trong hầu hết các trường hợp, cách hành xử này chỉ là chuyện bình thường trong quá trình phát triển của trẻ và sẽ qua đi, nhưng đối với một số khác, tình trạng này kéo dài từ thời thơ ấu đến tuổi trưởng thành.
Khi đã trưởng thành, những người muộn phiền giới tính luôn cảm thấy bị mắc kẹt bên trong cơ thể không đúng với định dạng giới tính của mình, họ cảm thấy bất hạnh khi phải sống theo giới tính mà xã hội mong muốn thay vì được sống với đúng giới tính mà họ cảm thấy bên trong.
Nguyên nhân của tình trạng muộn phiền giới tính là gì? Sự phát triển về mặt giới tính khá phức tạp và có khá nhiều biến thể dẫn đến sự không tương hợp giữa giới tính sinh học và định dạng giới tính nên để rất khó để xác định rõ nguyên nhân.
Trong một số trường hợp, các hooc-môn liên quan đến sự phát triển của giới tính sinh học không phù hợp với não, các cơ quan sinh sản và sinh dục gây nên sự lệch pha. Nguyên nhân có thể là do: các hooc-môn bổ trợ từ người mẹ (có thể do mẹ sử dụng thuốc khi mang thai); thai nhi không nhạy cảm với hooc-môn (còn gọi là hội chứng vô cảm androgen); tăng sản thượng thận bẩm sinh (hooc-môn nam được sản sinh quá nhiều trong thai nhi bé gái); tình trạng giao giới tính (khiến các bé sinh ra với bộ phận sinh dục của cả 2 giới).
Cách chữa trị bệnh muộn phiền giới tính này đều hướng đến mục tiêu làm giảm hoặc xua tan cảm giác buồn bã do sự bất đồng giữa giới tính sinh học và định dạng. Một số người được khuyến khích ăn mặc và sống theo đúng giới tính mong muốn, một số khác lại can thiệp vào hooc-môn hoặc phẫu thuật để thay đổi hình dạng và hầu hết đều thỏa mãn với cuộc sống mới của mình.
Một cuộc thăm dò đối với 10.000 người do Hội đồng Nhân quyền và bình đẳng giới tiến hành vào năm 2012 cho thấy có tới 1% trong số những người được hỏi có sự thay đổi về giới tính dù nhiều hay ít. Mặc dù vậy, rất nhiều người muộn phiền giới tính vẫn bị kỳ thị và hiểu lầm.
