Hoạt động đấu thầu năm 2025 của Công ty TNHH Gooiltech tại các nhà máy nhiệt điện (tham gia 11 gói, trúng 4 gói) đặt ra nhiều vấn đề về hiệu quả kinh tế và tính cạnh tranh. Dưới góc nhìn pháp lý và chuyên môn, các chuyên gia nhận định cần rà soát lại công tác lập E-HSMT và quy trình thẩm định giá gói thầu từ phía các chủ đầu tư.

Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, loạt bài đã phản ánh chi tiết hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Gooiltech (liên danh) trong năm 2025, với 4 gói trúng thầu tại Công ty Nhiệt điện Cẩm Phả - TKV, Công ty Cổ phần Than - Điện Nông Sơn - TKV, Công ty Nhiệt điện Duyên Hải và Công ty Nhiệt điện Phú Mỹ.

Hai vấn đề nổi cộm nhất được ghi nhận là: Thứ nhất, sự chênh lệch lớn về hiệu quả kinh tế. Gói thầu tại NĐ Cẩm Phả tiết kiệm 7,10%, trong khi gói tại NĐ Duyên Hải tiết kiệm 36,57% và đặc biệt gói tại Công ty Nhiệt điện Phú Mỹ tiết kiệm tới 44,04%. Thứ hai, tính cạnh tranh còn hạn chế. Các gói trúng thầu thường chỉ có 2-3 nhà thầu tham dự. Trong khi đó, 7 gói thầu khác mà Gooiltech tham gia đều trượt, thường với lý do "không đạt kỹ thuật" hoặc "không đạt năng lực".

Hoạt động đấu thầu tại Việt Nam hiện nay được điều chỉnh bởi Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15). Mục tiêu xuyên suốt của luật là đảm bảo tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Việc triển khai phải tuân thủ các quy định chi tiết tại các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC.

Vấn đề về tính cạnh tranh và trách nhiệm của Chủ đầu tư

Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TPHCM) cho rằng, những dữ liệu về việc nhà thầu liên tục bị loại vì "không đạt năng lực" hay "không đạt kỹ thuật" ở các gói thầu tương tự, trong khi lại trúng ở các gói thầu khác, cần được xem xét một cách thấu đáo.

Luật sư Hương phân tích: "Theo quy định của Luật Đấu thầu và các văn bản hướng dẫn, trách nhiệm của bên mời thầu/chủ đầu tư là phải xây dựng E-HSMT (Hồ sơ mời thầu điện tử) sao cho đảm bảo mục tiêu cạnh tranh. Luật nghiêm cấm việc đưa ra các điều kiện nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng."

Bà Hương nhấn mạnh về trường hợp của Công ty TNHH Gooiltech: "Việc nhà thầu bị đánh giá 'Không đạt về năng lực và kinh nghiệm' tại Công ty Nhiệt điện Duyên Hải vào tháng 3/2025, nhưng chỉ vài tháng sau lại trúng thầu cũng tại chủ đầu tư này, cho thấy có thể có sự không nhất quán. Hoặc là năng lực của nhà thầu không ổn định, hoặc là yêu cầu của E-HSMT tại mỗi gói thầu là rất khác biệt. Để đảm bảo tính cạnh tranh, các chủ đầu tư cần rà soát lại các tiêu chí trong E-HSMT để đảm bảo chúng rõ ràng, phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu, tránh tạo ra rào cản không cần thiết."

Tiết kiệm 44%: Cần xem lại khâu lập dự toán

Liên quan đến tỷ lệ tiết kiệm "khủng" 44,04% tại gói "Cung cấp khớp giãn nở đường khói thoát" của Công ty Nhiệt điện Phú Mỹ (giá gói thầu 1,93 tỷ đồng, giá trúng 1,08 tỷ đồng), chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang nhận định, đây là con số rất đáng suy ngẫm về hiệu quả sử dụng vốn.

Chuyên gia Đỗ Phạm Giang cho biết: "Hiệu quả kinh tế là một trong những mục tiêu hàng đầu của công tác đấu thầu. Việc tiết kiệm được 44% chi phí so với dự toán ban đầu là điều rất tốt cho chủ đầu tư. Tuy nhiên, nó cũng đồng thời bộc lộ một vấn đề tiềm ẩn: Chất lượng của công tác khảo sát thị trường, lập và thẩm định giá gói thầu."

Ông Giang phân tích sâu hơn: "Câu hỏi đặt ra là giá gói thầu hơn 1,93 tỷ đồng được xây dựng dựa trên cơ sở nào? Theo quy định tại Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC, việc xác định giá gói thầu phải dựa trên các căn cứ rõ ràng như dự toán được duyệt, giá thị trường tại thời điểm lập kế hoạch (ví dụ: thu thập báo giá), kết quả thẩm định giá... Nếu giá gói thầu được lập đúng quy trình nhưng vẫn cao gần gấp đôi giá trúng thầu, điều đó cho thấy khâu khảo sát giá ban đầu của chủ đầu tư và đơn vị tư vấn (nếu có) là chưa sát thực tế."

Theo chuyên gia Đỗ Phạm Giang, để đảm bảo hiệu quả kinh tế thực sự và tránh tình trạng dự toán không phản ánh đúng giá trị thực tế, cần phải giám sát chặt chẽ và nâng cao chất lượng của khâu lập, thẩm định giá gói thầu, chứ không chỉ tập trung vào khâu tổ chức lựa chọn nhà thầu.

Để thị trường đấu thầu phát triển cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả, vai trò và trách nhiệm của các chủ đầu tư trong việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về đấu thầu là yếu tố then chốt. Những hiện tượng như tỷ lệ tiết kiệm quá cao hay tính cạnh tranh thấp cần được nhìn nhận đa chiều để có những điều chỉnh phù hợp trong thực tiễn./.