Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, loạt bài phản ánh về hoạt động đấu thầu tại Công ty Điện lực Dầu khí Cà Mau đã chỉ ra nhiều vấn đề cần được làm rõ. Nổi bật là sự xuất hiện thường xuyên của Công ty TNHH Thương mại Vật tư Phúc Khang với tỷ lệ trúng thầu cao (gần 60%), và đặc biệt là gói thầu "Trang bị vật tư thay thế đèn Led..." (trúng tháng 10/2025) chỉ có 01 nhà thầu tham dự, đạt tỷ lệ tiết kiệm "siêu thấp" 0,29%.
Hoạt động đấu thầu, đặc biệt là tại các doanh nghiệp sử dụng vốn nhà nước hoặc vốn sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước, phải tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật hiện hành. Mục tiêu tối thượng là lựa chọn được nhà thầu tốt nhất với chi phí hợp lý nhất.
Rà soát E-HSMT để đảm bảo cạnh tranh
Nhìn nhận vấn đề dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TPHCM) nhấn mạnh các nguyên tắc cơ bản được quy định tại Điều 3, Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 là "cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế".
Theo Luật sư Hương, một trong những hành vi bị cấm trong đấu thầu (quy định tại Điều 17 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, được cập nhật bởi các Luật sửa đổi, bổ sung số 57/2024/QH15 và số 90/2025/QH15) là việc cố tình đưa vào hồ sơ mời thầu (E-HSMT) các yêu cầu làm hạn chế sự tham gia của nhà thầu.
"Việc một gói thầu đấu thầu rộng rãi qua mạng mà chỉ có duy nhất một nhà thầu tham gia là hiện tượng không bình thường, cần phải xem xét kỹ lưỡng", Luật sư Hương phân tích. "Pháp luật không cấm việc chỉ có một nhà thầu tham gia và trúng thầu. Tuy nhiên, khi tình trạng này đi kèm với tỷ lệ tiết kiệm quá thấp như trường hợp 0,29% tại Công ty Điện lực Dầu khí Cà Mau, trách nhiệm của chủ đầu tư là phải rà soát lại toàn bộ quy trình".
Luật sư Hương nhấn mạnh: "Cần làm rõ liệu E-HSMT có đưa ra những tiêu chí kỹ thuật quá đặc thù, những yêu cầu không thực sự cần thiết, hoặc các điều kiện làm khó, dẫn đến việc 'vô tình' hay 'cố ý' loại bỏ các nhà thầu tiềm năng khác hay không? Nếu có, đây là hành vi có dấu hiệu vi phạm quy định của pháp luật về đấu thầu".
Hiệu quả kinh tế là thước đo cuối cùng
Đồng quan điểm, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang cho rằng, hiệu quả kinh tế là thước đo quan trọng nhất để đánh giá sự thành công của một cuộc đấu thầu.
Theo chuyên gia Đỗ Phạm Giang, Nghị định 214/2025/NĐ-CP quy định rất chi tiết về trách nhiệm của chủ đầu tư và bên mời thầu trong việc lập, thẩm định E-HSMT và đánh giá E-HSDT.
"Khi gói thầu chỉ có 01 nhà thầu tham dự, bên mời thầu vẫn tiến hành mở thầu và đánh giá theo quy định. Tuy nhiên, nếu giá dự thầu của nhà thầu duy nhất đó (sau sửa lỗi, hiệu chỉnh sai lệch) mà vẫn cao hơn giá gói thầu được duyệt, thì gói thầu có thể bị xem xét hủy thầu theo quy định về xử lý tình huống", chuyên gia Giang cho biết.
Chuyên gia Đỗ Phạm Giang phân tích trường hợp tại Công ty Điện lực Dầu khí Cà Mau: "Tại gói thầu tiết kiệm 0,29%, dù giá trúng thầu vẫn thấp hơn giá gói thầu (khoảng 1,1 triệu đồng) nên về mặt thủ tục là không sai quy định về giá. Nhưng về mặt hiệu quả kinh tế, nó cho thấy sự lãng phí tiềm tàng. Câu hỏi cần đặt ra là: Giá gói thầu đã được xây dựng sát với giá thị trường hay chưa? Và tại sao thị trường lại không phản ứng với gói thầu này?".
Để thị trường đấu thầu thực sự cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả, vai trò giám sát và trách nhiệm giải trình của chủ đầu tư là then chốt. Công ty Điện lực Dầu khí Cà Mau cần nghiêm túc rà soát lại các quy trình nội bộ, đảm bảo việc đăng tải thông tin tuân thủ Thông tư 79/2025/TT-BTC, E-HSMT được xây dựng khoa học, không tạo rào cản phi lý. Chỉ khi đó mới có thể tối ưu hóa hiệu quả sử dụng nguồn vốn của doanh nghiệp, tránh lãng phí, thất thoát./.
