Người xưa có câu: "Trời xanh thẳm không thể lừa dối, thiện ác cuối cùng đều có báo ứng, chỉ tranh sớm hay muộn". Nghe qua, có lẽ nhiều người trong chúng ta sẽ bật cười, cho rằng đó chỉ là những lời răn dạy cổ xưa, không có thực trong bối cảnh cuộc sống hiện đại đầy biến động. Tuy nhiên, sự thật lại phức tạp hơn những gì chúng ta tưởng. Có những điều bạn không thể nhìn thấy, không thể chạm vào, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng không tồn tại, giống như cách chúng ta chấp nhận sự tồn tại của các thiên thể xa xôi mà không cần trực tiếp nhìn thấy chúng.
Khi đã bước vào tuổi xế chiều, một sự thật sẽ trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết, bạn có thể không tin vào khái niệm "báo ứng" theo nghĩa siêu hình, nhưng chắc chắn không thể thoát khỏi quy luật "nhân quả" chi phối cuộc đời mình.
Nhân quả: Không phải huyền học, mà là quy luật logic
Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần gạt bỏ những định nghĩa phức tạp thường gắn liền với khía cạnh huyền học hay tôn giáo của "nhân quả". Nhân quả, suy cho cùng, không phải là một khái niệm bí ẩn hay một tín ngưỡng xa vời. Nó đơn thuần là một quy luật logic, một mối quan hệ "tiền nhân hậu quả" mang tính vật lý và thực tiễn, luôn vận hành trong mọi khía cạnh của cuộc sống.
Hãy xem xét những ví dụ đơn giản nhất: Nếu bạn nói "một cộng một", kết quả tất yếu sẽ là "hai". Ở đây, "một cộng một" là nhân, và "hai" là quả. Người nông dân gieo hạt vào mùa xuân, đó là nhân; đến mùa thu, họ sẽ gặt hái thành quả. Đây là một quy trình nhân quả rõ ràng. Hay đơn giản hơn, nếu bạn quyết định không ăn uống, đó là nhân; hậu quả tất yếu sẽ là cảm giác đói bụng, đó là quả.
Những ví dụ này minh chứng rằng nhân và quả không phải là hai yếu tố đối lập hay ngẫu nhiên mà là một mối quan hệ kế tiếp, tương hỗ và có tính quy luật. Những gì bạn làm ở thời điểm hiện tại (nhân) sẽ định hình những gì sẽ xảy ra sau đó (quả). Nhân quả, do đó, không phải là một điều gì đó mơ hồ hay trừu tượng, mà là một logic vững chắc dựa trên thực tế và những hành động cụ thể của con người.
Mối liên kết nhân quả xuyên suốt cuộc đời
Từ khoảnh khắc bạn cất tiếng khóc chào đời, quy luật nhân quả đã bắt đầu chi phối cuộc đời bạn. Mọi giai đoạn, mọi lựa chọn đều là những mắt xích trong một chuỗi nhân quả không ngừng nghỉ: Bạn sinh ra trong một gia đình cụ thể (nhân), điều này sẽ ảnh hưởng đến môi trường bạn lớn lên (quả). Môi trường lớn lên của bạn (nhân) sẽ định hình nền giáo dục bạn nhận được và ngôi trường bạn theo học (quả). Nền giáo dục và ngôi trường bạn theo học (nhân) sẽ quyết định thành phố bạn có thể làm việc và loại công việc bạn có thể tìm được sau khi tốt nghiệp (quả). Công việc và nơi sinh sống (nhân) sẽ dẫn đến việc bạn gặp gỡ ai, kiếm được bao nhiêu tiền, cuối cùng là kết hôn, lập gia đình với ai (quả).
Từng mắt xích nối tiếp nhau, từng lớp từng lớp tiến triển, tạo nên bức tranh toàn cảnh của cuộc đời mỗi con người. Khi đã bước vào tuổi trung niên hoặc lão niên, nếu bạn dành thời gian nhìn lại nửa đời người đã qua, bạn sẽ chợt nhận ra, hóa ra suốt chặng đường đã đi, mọi thứ đều có sự liên kết chặt chẽ, tạo nên một quỹ đạo số phận dường như vô hình nhưng lại rất rõ ràng.
Bạn có thể không tin vào báo ứng nhưng sẽ không thoát khỏi nhân quả
Vậy, nhân quả rốt cuộc do ai tạo ra? Câu trả lời không thể nghi ngờ: chính là bạn. Bạn gieo nhân gì, ắt sẽ gặt quả đó. Mỗi hành động, mỗi quyết định, dù lớn hay nhỏ, đều là một "hạt nhân" mà bạn gieo vào mảnh đất cuộc đời mình.
Hãy xem xét trường hợp của một người tên A. Anh ta nợ nần chồng chất vì quyết định mua nhà vượt quá khả năng tài chính, giờ đây, sự bất ổn của thị trường lao động đã khiến anh ta thất nghiệp, đẩy cả gia đình vào cảnh khốn khó. Ai là người chịu trách nhiệm cho bất hạnh này? Rõ ràng, phần lớn trách nhiệm thuộc về chính anh ta.
Anh ta đã đưa ra những lựa chọn: Biết rõ mình không có đủ tiền, nhưng vẫn cố gắng đi vay để mua nhà. Vậy khi nợ nần chồng chất, có thể trách ai ngoài việc anh ta đã không biết "lượng sức mà làm"? Biết rõ công việc của mình không ổn định, nhưng vẫn chấp nhận gánh vác khoản nợ lớn kéo dài hai ba mươi năm. Vậy khi cả gia đình phải đối mặt với khó khăn tài chính nghiêm trọng, có thể trách ai ngoài việc anh ta đã thiếu "tư duy khủng hoảng" và không có sự chuẩn bị cho tình huống xấu nhất?
Tóm lại, mỗi người trưởng thành đều phải trả giá cho mọi lựa chọn của mình. Có những người thông minh, có tầm nhìn, đưa ra những lựa chọn khôn ngoan, và gặt hái được những "quả" ngọt ngào, cuộc sống phúc khí đầy đủ. Ngược lại, có những người thiếu suy nghĩ, đưa ra những lựa chọn sai lầm, và cuối cùng phải nhận lấy những "quả" đắng, cuộc sống thiếu may mắn, trắc trở.
Nhân quả suy cho cùng không phải là điều gì bí ẩn hay huyền ảo. Nó chính là tổng hòa của những lựa chọn mà chúng ta đưa ra mỗi ngày. Nếu bạn chọn lười biếng, không nỗ lực, không làm gì cả, thì "quả" tất yếu bạn nhận được sẽ là sự đói khổ, thiếu thốn. Nếu bạn chọn làm việc quá sức, cạnh tranh khốc liệt đến mức vắt kiệt cơ thể, "quả" có thể là sự kiệt sức, thậm chí là cái chết. Nhưng nếu bạn chọn lao động và nghỉ ngơi hợp lý, biết đủ, biết dừng, "quả" bạn gặt hái sẽ là sự cân bằng, được cả sức khỏe lẫn tài lộc, cuộc sống an lành, có ích.
Có thể thấy, một phần quyền năng định đoạt số phận nằm ngay trong tay chúng ta. Điều đáng tiếc là đôi khi, chúng ta đã đưa ra những lựa chọn sai lầm, dẫn đến những kết quả không mong muốn. Cuộc đời này, nhìn bề ngoài có vẻ bất công với một số người, nhưng thực chất lại công bằng đến lạ thường trong cách vận hành của quy luật nhân quả. Mỗi người đều phải tự chịu trách nhiệm và trả giá cho những lựa chọn mà mình đã đưa ra.
