Có vô vàn những câu nói ngắn gọn nhưng chứa đựng đạo lý sâu sắc về cuộc đời. "Nhân sinh tam đạo quan, đóa quá tựu bình an" là một trong những câu nói như vậy. Tạm dịch là "Cuộc đời có ba cửa ải, vượt qua an toàn sẽ bình yên", câu tục ngữ này không chỉ đơn thuần là một lời khuyên, mà còn là sự đúc kết kinh nghiệm xương máu của bao thế hệ về những thử thách lớn mà con người phải đối mặt trên hành trình của mình. Vậy ba cửa ải đó là gì, và tại sao vượt qua chúng lại có thể mang đến sự bình an đích thực?

Theo quan niệm dân gian và triết lý cổ xưa, ba cửa ải quyết định sự bình an và viên mãn của một người là: Cửa ải giáo dục thời niên thiếu, cửa ải danh lợi và cửa ải sinh tử. Thấu hiểu và vượt qua được ba cửa ải này mới có thể xem là thực sự sống an lạc.

Cửa ải giáo dục thời niên thiếu, nền tảng chống lại cám dỗ

Cửa ải đầu tiên và cũng là nền tảng, chính là giáo dục con trẻ trong những năm tháng đầu đời. Cổ nhân có câu "nuông chiều là đang giết con", một lời cảnh tỉnh đanh thép về hậu quả của sự nuông chiều thái quá. Vương Dương Minh, nhà tâm học vĩ đại thời nhà Minh, từng nói rằng bản chất của trẻ nhỏ là thích vui chơi và ngại bị gò bó. Sự nuông chiều vô độ, giống như uống thuốc độc giải khát, sẽ gieo mầm tai họa cho tương lai của đứa trẻ.

Trong xã hội hiện đại, sự dư thừa vật chất khiến cửa ải này càng trở nên cam go. Thực tế cho thấy, thể chất của thanh thiếu niên thành thị ngày càng yếu kém và đáng báo động hơn, tiền tiêu vặt hàng tháng của một số đứa trẻ trong gia đình giàu có còn vượt xa mức lương của một nhân viên văn phòng bình thường. Hiện tượng này phơi bày cuộc khủng hoảng tiềm ẩn trong giáo dục hiện đại.

Chìa khóa để vượt qua cửa ải này nằm ở trí tuệ của tiền nhân. Danh thần Tư Mã Quang thời Bắc Tống đã đúc kết: "Từ kiệm sang xa hoa thì dễ, từ xa hoa về kiệm thì khó". Dạy con tiết kiệm, lấy gian khổ làm nền tảng mới là con đường chân chính để chống lại cám dỗ vật chất và hình thành nhân cách. Tăng Quốc Phiên cũng từng viết trong thư nhà: "Bất kể gia đình lớn hay nhỏ, sĩ nông công thương, cần khổ kiệm ước, chưa từng không hưng thịnh; kiêu sa mệt mỏi, chưa từng không bại vong". Điều này nhấn mạnh rằng, giáo dục thanh thiếu niên phải cân bằng giữa siêng năng và tiết kiệm.

Cửa ải danh lợi, giữ vững tĩnh lặng giữa phong ba

Cửa ải thứ hai là "Danh Lợi". Đây là thử thách đối với khả năng giữ cho nội tâm tĩnh lặng và sáng suốt khi cuộc sống sung túc và bản thân được bao bọc bởi hào quang thành công. Lịch sử ghi lại nhiều tấm gương vượt qua cửa ải này, Phạm Lãi sau khi giúp Việt vương Câu Tiễn phục quốc đã phân tán hết gia tài rồi ẩn cư, Trương Lương sau khi giúp Lưu Bang thống nhất thiên hạ đã cáo lão về quê. Họ là những hình mẫu của người biết buông bỏ đúng lúc.

"Thái Căn Đàm" viết: "Đại đa số mọi người lấy thuận cảnh làm vui, nhưng bậc quân tử lại tìm niềm vui trong nghịch cảnh". Sự khoáng đạt, siêu thoát này chính là bản lĩnh khi đứng trên đỉnh cao danh vọng. Khoa học tâm lý hiện đại cũng chỉ ra rằng nhiều người gọi là "thành đạt" trong độ tuổi 35-55 thường chìm trong lo âu thành tích, mắc kẹt trong cái lồng danh lợi, thậm chí đánh mất sức khỏe và sự cân bằng gia đình.

Thái độ "không vì năm đấu gạo mà khom lưng" của Đào Uyên Minh hay sự khoáng đạt "ngoảnh lại nơi gió mưa tơi tả thuở nào, về thôi, cũng chẳng còn gió cũng chẳng còn mưa, chẳng còn nắng" của Tô Đông Pha là kết tinh của trí tuệ nhân loại. Chúng dạy ta cách kiên định với bản thân và siêu thoát khỏi vật chất trong một thế giới đầy cám dỗ và lo âu. Ngày nay, những giám đốc điều hành hàng đầu rời bỏ đỉnh cao sự nghiệp để "về quê ẩn tích" không phải là sự bỏ cuộc mà là định nghĩa lại giá trị cuộc sống, một sự quay lưng ung dung, phản ánh sâu sắc ý nghĩa thực sự của thành công.

Cửa ải sinh tử, vượt qua nỗi sợ hãi lớn nhất

Cửa ải cuối cùng và cũng là khó khăn nhất, chính là "Sinh Tử". Người ta thường nói, sống chết cuối cùng là giới hạn khó vượt qua nhất của đời người. Triết gia Trang Tử với tư tưởng biện chứng "vừa sinh là vừa tử, vừa tử là vừa sinh" đã chỉ ra con đường trí tuệ để vượt qua nỗi sợ hãi này.

Thi sĩ Bạch Cư Dị thời Đường với câu thơ cuối đời "Sống chết không gì không thể" thể hiện thái độ siêu thoát với sinh tử. Vương Dương Minh khi lâm chung nói "Tâm này trong sáng, còn gì để nói nữa", cũng toát lên sự ung dung và giải thoát khi đối diện với cái chết. Trí tuệ của các bậc tiền nhân này như ngọn đèn soi sáng con đường để chúng ta bước qua cửa ải sinh tử.

Ba cửa ải này giống như ba tầng long môn trên dòng sông cuộc đời. Vượt qua sự kiêu ngạo và xa xỉ thời niên thiếu là rèn luyện tâm tính và nhân cách. Buông bỏ danh lợi tuổi trung niên là sự chắt lọc trí tuệ và khoáng đạt. Siêu việt sinh tử tuổi già là sự thăng hoa của tinh thần và đức tin. Chúng nối tiếp nhau, tạo thành một hệ thống thử thách trọn vẹn. Mỗi lần vượt qua một cửa ải, con người lại trở nên kiên định và trưởng thành hơn.

Trong kỷ nguyên bùng nổ thông tin và vật chất đầy đủ ngày nay, dù làn sóng chủ nghĩa vật chất tràn tới, sự cạnh tranh khốc liệt nơi công sở khiến người ta ngột ngạt, và nỗi lo tuổi già như hình với bóng, thì một sự thật vẫn không thay đổi, ba cửa ải của cuộc đời vẫn luôn cần chúng ta không ngừng đối mặt và vượt qua.

Chìa khóa để phá vỡ các cửa ải này nằm trong kho báu trí tuệ của tiền nhân: Tuổi trẻ nên ghi nhớ bài học "hương hoa mai tỏa ra từ giá lạnh" để tôi luyện. Khi trưởng thành nên học sự siêu thoát "đón nhận được mất không kinh sợ, nhìn hoa nở hoa tàn trước sân". Đến tuổi già nên thấu hiểu quy luật sinh tử "hoa rơi không phải vô tình, hóa thành bùn xuân thêm dưỡng hoa". Ba cảnh giới này, như ngọn lửa tam muội chân hỏa, sẽ nung chảy những khiếm khuyết của đời người, đúc thành viên pha lê trong suốt, phản chiếu ánh hào quang đẹp đẽ nhất của nhân tính.

Mong rằng tất cả chúng ta đều có thể vượt qua ba cửa ải này trên dòng sông thời gian để chào đón chương đẹp nhất của cuộc đời mình.