Theo The Guardian, vào tháng 12 tới, một "vị khách không mời" đến từ bên ngoài Hệ Mặt Trời sẽ ghé qua khu vực của chúng ta. Thiên thể này mang tên 3I/ATLAS. Dù cách Trái Đất hàng trăm triệu km và không gây nguy hiểm, sự xuất hiện của nó vẫn khiến nhiều người nhớ lại lời cảnh báo rợn người mà Stephen Hawking từng đưa ra: "Đừng vội tìm kiếm hay chào đón người ngoài hành tinh."

Stephen Hawking: "Chúng ta nên khiêm tốn với vũ trụ"

Theo BBC News, hơn 20 năm trước, Stephen Hawking, nhà vật lý thiên văn huyền thoại của Đại học Cambridge đã khiến cộng đồng khoa học xôn xao khi cảnh báo: việc chủ động tìm kiếm hoặc gọi mời người ngoài hành tinh có thể mang tới thảm họa.

Ông so sánh viễn cảnh này với thời điểm nhà thám hiểm Christopher Columbus đặt chân tới châu Mỹ. Đối với người bản địa, đó không phải là cuộc gặp gỡ đáng mừng, mà là khởi đầu cho một thời kỳ xâm lược tàn khốc.

Theo Hawking, nếu một nền văn minh ngoài hành tinh đủ thông minh để tìm tới Trái Đất, công nghệ của họ chắc chắn vượt xa chúng ta. Và lịch sử loài người đã chứng minh: kẻ mạnh hơn thường áp đặt hoặc tiêu diệt kẻ yếu hơn.

Vì vậy, ông khuyên loài người nên lắng nghe và quan sát như cách các nhà khoa học "nghe trộm" sóng vô tuyến từ vũ trụ nhưng không nên phát tín hiệu ra ngoài thông báo "Chúng tôi ở đây!".

"Bẫy trí tuệ" – khi thông minh vẫn có thể mắc sai lầm

Theo bài đăng trên Journal of Biomedical Physics & Engineering, một nghiên cứu năm 2024 của nhóm các nhà khoa học Mỹ và Iran đã dùng khái niệm "bẫy trí tuệ" để lý giải lời cảnh báo của Hawking. "Bẫy trí tuệ" nghĩa là ngay cả những người thông minh nhất cũng có thể mắc sai lầm nghiêm trọng vì quá tự tin hoặc dựa vào kinh nghiệm cũ.

Trong trường hợp này, việc quá háo hức liên lạc với người ngoài hành tinh có thể khiến chúng ta bỏ qua nguy cơ tiềm ẩn và đó chính là điều Hawking lo ngại.

3I/ATLAS – "vị khách không mời" thứ ba từ ngoài Hệ Mặt Trời

Ngày 1/7/2025, các nhà thiên văn tại Chile phát hiện một thiên thể đang lao về phía Mặt Trời với vận tốc hơn 210.000 km/h. Họ đặt tên nó là 3I/ATLAS để đánh dấu đây là vật thể liên sao thứ ba từng được ghi nhận, sau 'Oumuamua (2017) và Borisov (2019).

Theo NASA, 3I/ATLAS sẽ đạt điểm gần Mặt Trời nhất vào cuối tháng 10/2025. Đến ngày 19/12, nó sẽ ở khoảng 270 triệu km so với Trái Đất, gấp khoảng 7 lần khoảng cách từ Trái Đất tới Mặt Trăng. Khoảng cách này đủ xa để không gây ra bất kỳ nguy hiểm nào.

Quan sát ban đầu cho thấy đây có thể là một sao chổi khổng lồ với đường kính hàng chục km, hình thành từ hơn 3 tỷ năm trước. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng quỹ đạo và hành vi của nó hơi "lạ".

Giả thuyết táo bạo: Đây có thể là tàu do thám?

Giáo sư Avi Loeb (Đại học Harvard), người nổi tiếng với những giả thuyết về người ngoài hành tinh cho rằng 3I/ATLAS có vài điểm khác thường:

Quỹ đạo di chuyển ngược chiều so với các hành tinh nhưng lại nằm gần cùng mặt phẳng.
Kích thước lớn bất thường so với các vật thể liên sao từng thấy.
Lộ trình "đi ngang" qua ba hành tinh Sao Kim, Sao Hỏa và Sao Mộc trước khi rời đi.

Ông đặt câu hỏi: "Nếu đây là một dạng tàu do thám, mục đích của nó là gì? Hòa bình hay thù địch?"

Tất nhiên, giả thuyết này gặp nhiều hoài nghi. Nhiều nhà thiên văn tin rằng mọi đặc điểm của 3I/ATLAS đều có thể giải thích bằng hiện tượng tự nhiên.

Theo AP News, nhiều nhà thiên văn học khẳng định quỹ đạo và đặc điểm của 3I/ATLAS hoàn toàn có thể giải thích bằng các hiện tượng tự nhiên. Quan sát từ kính Hubble và Gemini đã phát hiện coma mờ, dấu hiệu thoát khí điển hình của sao chổi.

Họ coi giả thuyết của Loeb là phiên bản lặp lại của câu chuyện 'Oumuamua – kịch tính nhưng thiếu chứng cứ thuyết phục. NASA khẳng định: "3I/ATLAS sẽ đi qua Hệ Mặt Trời mà không gây ra bất kỳ nguy cơ nào cho Trái Đất".

Nếu 3I/ATLAS thật sự gây hại thì sao?

Trên thực tế, với khoảng cách 270 triệu km, 3I/ATLAS không thể va chạm trực tiếp với Trái Đất trong lần ghé thăm này. Nhưng giả sử một vật thể cùng kích thước khoảng vài chục km lao thẳng vào Trái Đất, hậu quả sẽ vô cùng khủng khiếp.

Các nhà khoa học ước tính, va chạm với một thiên thể đường kính 20 km có thể tạo ra vụ nổ mạnh gấp hàng triệu lần bom nguyên tử, giải phóng bụi và khí vào khí quyển, che chắn ánh sáng Mặt Trời trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Hệ quả là nhiệt độ toàn cầu giảm mạnh, mùa màng thất bát, chuỗi thức ăn đứt gãy, một kịch bản từng xảy ra với loài khủng long 66 triệu năm trước.

Ngoài ra, nếu theo giả thuyết của Giáo sư Avi Loeb thì 3I/ATLAS là một "tàu do thám" của nền văn minh ngoài hành tinh với ý đồ thù địch, mối nguy hiểm sẽ không đến từ va chạm vật lý mà từ công nghệ vượt xa con người. Khi đó, mọi hệ thống phòng thủ của Trái Đất gần như không có tác dụng, và nhân loại chỉ còn biết đặt cược vào hy vọng rằng "vị khách không mời" này không có ý định xấu.

Vì sao câu chuyện này đáng chú ý?

Dù 3I/ATLAS gần như chắc chắn vô hại, nó vẫn là "vị khách không mời" từ không gian xa xôi. Chúng ta không thể dự đoán khi nào sẽ có một thiên thể khác có thể mang công nghệ hoặc thậm chí là sự sống ghé qua.

Đây cũng là lúc lời cảnh báo của Hawking vang lên rõ ràng hơn: Vũ trụ rất rộng lớn, nhưng không phải ai cũng là bạn. Giữa khát vọng khám phá và bản năng sinh tồn, đôi khi lựa chọn khôn ngoan nhất là quan sát thận trọng từ xa.