Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, một trong những yếu tố then chốt để đánh giá hiệu quả của hoạt động đấu thầu là tính cạnh tranh. Tuy nhiên, khi phân tích sâu vào các gói thầu mà Công ty TNHH Sao Nam TG (MSDN: 1200585728) đã trúng, đặc biệt trong năm 2025, dữ liệu cho thấy những dấu hiệu đáng lo ngại về mức độ cạnh tranh thực tế, thể hiện qua số lượng nhà thầu tham gia hạn chế và tỷ lệ tiết kiệm ngân sách khiêm tốn.

Khi cuộc đấu thầu chỉ có 2-3 người chơi

Đấu thầu rộng rãi (ĐTRR) nhằm mục tiêu tối đa hóa sự cạnh tranh để lựa chọn được nhà thầu tốt nhất với chi phí hợp lý nhất. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều gói thầu mà Công ty Sao Nam TG tham gia và trúng thầu lại cho thấy một bức tranh khác.

Xem xét Gói thầu "Mua sắm trang thiết bị của các trường học và Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Mỹ Tho năm 2025" (E-TBMT: IB2500174762), trị giá hơn 7 tỷ đồng. Gói thầu do Công ty TNHH Đầu tư VIETGO làm bên mời thầu. Mặc dù được tổ chức đấu thầu rộng rãi (DTRR), nhưng theo biên bản mở thầu, chỉ có 2 nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu. Kết quả, Công ty Sao Nam TG trúng thầu với giá 6.939.482.000 đồng. Việc chỉ có 2 nhà thầu cạnh tranh trong một gói thầu quy mô cấp thành phố đặt ra câu hỏi về mức độ hấp dẫn và sự công bằng của cuộc đấu thầu.

Tương tự, tại Gói thầu "Mua sắm thiết bị giảng dạy và học tập trên địa bàn huyện Chợ Gạo năm 2025" (E-TBMT: IB2500174508), trị giá hơn 10,8 tỷ đồng, do Công ty TNHH Tư vấn An Nhiên mời thầu. Gói thầu này cũng chỉ thu hút được 3 nhà thầu tham gia. Công ty Sao Nam TG trúng thầu với giá 10.619.477.000 đồng.

Tại gói thầu "Mua sắm thiết bị phục vụ công tác quản lý, giảng dạy và học tập cho các trường trên địa bàn thị xã Cai Lậy năm 2025" (ngày phê duyệt 10/06/2025), do Công ty TNHH TMDV AZ mời thầu, cũng chỉ có 3 nhà thầu tham gia và Công ty Sao Nam TG là đơn vị chiến thắng.

Việc các gói thầu có giá trị hàng tỷ đồng, thuộc lĩnh vực cung cấp thiết bị phổ thông nhưng lại chỉ thu hút được 2-3 nhà thầu tham dự là một dấu hiệu bất thường. Tình trạng này dẫn đến nghi vấn về việc liệu hồ sơ mời thầu (E-HSMT) có chứa đựng những "rào cản kỹ thuật", những tiêu chí đặc thù khiến nhiều nhà thầu dù có năng lực nhưng vẫn không thể tham gia?

Khi sự cạnh tranh bị hạn chế, nó tạo ra một môi trường mà ở đó, các nhà thầu tham gia không chịu nhiều áp lực phải đưa ra mức giá cạnh tranh nhất.

Tỷ lệ tiết kiệm "khiêm tốn" và câu hỏi về hiệu quả

Hệ quả trực tiếp của việc thiếu cạnh tranh là tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước ở mức thấp. Phân tích các gói thầu mà Công ty Sao Nam TG đã trúng cho thấy xu hướng này khá rõ nét.

Tại Gói thầu ở huyện Chợ Gạo nêu trên, tỷ lệ tiết kiệm chỉ đạt khoảng 2,5%. Tại Gói thầu ở TP Mỹ Tho, tỷ lệ này là 3,0%. Tại Gói thầu hơn 11,3 tỷ đồng ở Long An, tỷ lệ tiết kiệm là 3,5%.

Thống kê chung về hoạt động của Công ty Sao Nam TG cho thấy tỷ lệ trung bình giá trúng thầu so với giá dự toán là 96,2%. Điều này có nghĩa là mức tiết kiệm trung bình của các gói thầu mà nhà thầu này trúng chỉ khoảng 3,8%. Mức tiết kiệm này thấp hơn đáng kể so với kỳ vọng đối với các gói thầu mua sắm hàng hóa thông dụng.

Thậm chí, có nhiều gói thầu mà tỷ lệ tiết kiệm gần như bằng không, đặc biệt là các gói chỉ định thầu. Ví dụ, gói thầu "Mua máy photocopy chuyên dùng..." cho Văn phòng Tỉnh uỷ Đồng Tháp, tỷ lệ tiết kiệm chỉ khoảng 1,2%.

Tỷ lệ tiết kiệm thấp không chỉ đặt ra câu hỏi về hiệu quả kinh tế của cuộc đấu thầu mà còn liên quan đến công tác xây dựng giá dự toán của chủ đầu tư và đơn vị tư vấn. Liệu giá dự toán có được xây dựng dựa trên khảo sát thị trường một cách kỹ lưỡng và khách quan hay không? Hay giá dự toán đã được xây dựng ở mức cao, tạo điều kiện cho nhà thầu trúng thầu với giá sát trần mà vẫn đảm bảo lợi nhuận?

Trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn nhiều khó khăn, việc sử dụng hiệu quả từng đồng vốn đầu tư công, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục, là hết sức quan trọng. Tình trạng trúng thầu sát giá, tiết kiệm thấp cần được các cơ quan chức năng phân tích, mổ xẻ để tìm ra nguyên nhân và giải pháp khắc phục.

Đối chiếu với quy định của Luật Đấu thầu về bảo đảm cạnh tranh

Các hiện tượng nêu trên cần được đối chiếu trực tiếp với các quy định của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 về bảo đảm cạnh tranh.

Điều 6 của Luật Đấu thầu quy định rõ, hồ sơ mời thầu không được nêu bất cứ điều kiện nào nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.

Khi các gói thầu liên tục chỉ thu hút được số lượng ít nhà thầu tham gia, cần xem xét lại liệu các yêu cầu trong hồ sơ mời thầu có phù hợp hay không. Nếu các yêu cầu này quá cao hoặc mang tính đặc thù, chỉ có một vài nhà thầu đáp ứng được, thì vô hình trung đã tạo ra rào cản hạn chế cạnh tranh.

Bên cạnh đó, việc đảm bảo công bằng, minh bạch trong quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu cũng là yếu tố then chốt. Nếu có sự ưu ái hoặc thiên vị trong quá trình đánh giá, các nhà thầu khác sẽ mất niềm tin và không còn mặn mà tham gia các gói thầu tiếp theo, dẫn đến tình trạng cạnh tranh hình thức.

Những con số về số lượng nhà thầu tham gia ít ỏi và tỷ lệ tiết kiệm thấp tại các gói thầu của Công ty Sao Nam TG là những chỉ dấu quan trọng cần được các cơ quan quản lý nhà nước về đấu thầu phân tích và làm rõ, nhằm đảm bảo mục tiêu của Luật Đấu thầu được thực thi hiệu quả.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.

[Kỳ 5:] Để hoạt động đấu thầu hiệu quả hơn: Góc nhìn từ chuyên gia