80 năm hình thành và phát triển là chặng đường đầy tự hào của Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Từ những bước đi đầu tiên trong khói lửa chiến tranh, đến hành trình đổi mới và hội nhập, Quốc hội luôn gắn bó mật thiết với Nhân dân, là hiện thân của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và là biểu tượng cao đẹp của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.

Ngày 6/1/1946, cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu ra Quốc hội khóa I đã đánh dấu bước ngoặt lịch sử, lần đầu tiên trong lịch sử dân tộc, Nhân dân Việt Nam thực hiện quyền làm chủ thiêng liêng của mình. Tròn 80 năm sau, Quốc hội Việt Nam đã trưởng thành, khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, đồng hành cùng dân tộc qua mọi chặng đường cách mạng.

Ngược dòng lịch sử, trong bối cảnh “ngàn cân treo sợi tóc” sau Cách mạng Tháng Tám, Quốc hội khóa I ra đời không chỉ để khẳng định tính hợp hiến, hợp pháp của Nhà nước mới, mà còn tập hợp sức mạnh đại đoàn kết dân tộc.

Ngày 2/3/1946, Quốc hội khóa I kỳ họp thứ nhất đã bầu Chủ tịch Hồ Chí Minh làm Chủ tịch Chính phủ Liên hiệp Kháng chiến. Chính từ nghị trường, tinh thần Diên Hồng được khơi dậy, toàn dân đồng lòng, không phân biệt đảng phái, tôn giáo, giai cấp, cùng chung mục tiêu độc lập dân tộc.

Các bản Hiến pháp 1946 và 1959, cùng hàng loạt quyết sách của Quốc hội trong giai đoạn này, đã đặt nền móng cho sự vận hành của một nhà nước pháp quyền dân chủ nhân dân, huy động tối đa sức người, sức của cho công cuộc kháng chiến và kiến quốc.

Sau năm 1975, Quốc hội khóa VI (1976) mang ý nghĩa lịch sử khi quyết định thống nhất đất nước, lấy tên nước là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyết định thủ đô Hà Nội và quốc kỳ, quốc ca.

Hiến pháp 1980 ra đời, phản ánh đặc trưng của mô hình nhà nước XHCN trong giai đoạn bao cấp. Dù còn hạn chế về cơ chế vận hành, nhưng đó là văn kiện thể hiện khát vọng xây dựng một đất nước thống nhất, hòa bình, định hình hệ thống chính trị của Việt Nam thời kỳ đầu xây dựng CNXH.

Đại hội VI (1986) mở ra công cuộc Đổi mới, Quốc hội cũng đồng hành với tư duy mới: “cởi trói” cho sản xuất, ban hành các đạo luật mang tính nền tảng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Hiến pháp 1992 – sửa đổi 2001, cùng hàng loạt luật quan trọng như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Ngân sách… đã định hình khung khổ pháp lý cho công cuộc hội nhập quốc tế. Vai trò lập pháp của Quốc hội ngày càng chuyên nghiệp hơn, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước hiện đại.

Đặc biệt, hoạt động chất vấn từ khóa IX trở đi đã trở thành điểm nhấn, thể hiện rõ tính dân chủ, trách nhiệm và sự giám sát của Nhân dân đối với cơ quan hành pháp.

Hai thập niên gần đây, Quốc hội có bước phát triển mạnh mẽ. Hiến pháp 2013 khẳng định Nhà nước pháp quyền XHCN, coi quyền con người, quyền công dân là trung tâm; khẳng định Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.

Các kỳ họp Quốc hội ngày càng đổi mới về phương thức: ứng dụng công nghệ thông tin, phát sóng trực tiếp chất vấn, công khai dự thảo luật để lấy ý kiến nhân dân. Quốc hội đã trở thành “Diên Hồng hiện đại”, nơi tiếng nói của Nhân dân được lắng nghe, được phản ánh trực tiếp vào chính sách.

Trong tiến trình 80 năm hình thành và phát triển, Quốc hội Việt Nam luôn được xem là biểu tượng của ý chí, trí tuệ và khát vọng của Nhân dân. Mỗi kỳ họp Quốc hội, từ những ngày đầu của nền dân chủ non trẻ năm 1946 cho đến nay, đều để lại dấu ấn lịch sử với những quyết sách có ý nghĩa chiến lược. Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV vừa qua cũng không nằm ngoài truyền thống đó, tiếp tục khẳng định bản lĩnh chính trị, năng lực lập pháp và tinh thần đổi mới để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, hội nhập sâu rộng, Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội khóa XV được đánh giá đã tạo ra nhiều điểm nhấn quan trọng.

Tại đây, Quốc hội đã khẳng định tầm nhìn chiến lược phát triển đất nước thông qua những phiên họp bàn thảo và quyết định nhiều vấn đề lớn như: Điều chỉnh chính sách kinh tế - xã hội, ngân sách, chiến lược phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới giáo dục, an sinh xã hội và bảo vệ môi trường. Những quyết sách này hướng đến mục tiêu phát triển nhanh, bền vững, lấy người dân làm trung tâm.

Quốc hội cũng đã đổi mới phương thức hoạt động nghị trường khi tại Kỳ họp thứ 9 ghi dấu sự ứng dụng mạnh mẽ công nghệ, tăng cường minh bạch, tương tác với cử tri. Các phiên chất vấn được đánh giá là thẳng thắn, thực chất, đi vào những vấn đề nóng của đời sống xã hội, cho thấy rõ vai trò giám sát tối cao của Quốc hội.

Đặc biệt, Quốc hội đã tạo cơ sở pháp lý cho những đột phá mới, nhiều đạo luật, nghị quyết quan trọng được thông qua, mở đường cho cải cách thể chế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy chuyển đổi số và kinh tế xanh. Đây chính là “chất xúc tác” cho giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Nhìn lại, có thể thấy Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV tiếp nối truyền thống những kỳ họp lịch sử trước đó – luôn đưa ra quyết định đúng thời điểm, kịp thời giải quyết vấn đề cấp bách, đồng thời mở ra định hướng lâu dài cho đất nước. Nếu như Quốc hội khóa I đặt nền móng dân chủ, Quốc hội khóa VI khẳng định thống nhất, Quốc hội khóa VIII khởi xướng Đổi mới, thì Quốc hội khóa XV – với kỳ họp thứ 9 – đang kiến tạo nền tảng cho Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, hùng cường vào giữa thế kỷ XXI.

Nhiều lần, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã nhấn mạnh: Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV là kỳ họp lịch sử. Là dấu mốc quan trọng trong lịch sử lập hiến, lập pháp của Quốc hội khóa XV. Tinh thần của Hội nghị Diên Hồng năm xưa đã thể hiện tại Hội trường Diên Hồng hôm nay. Các quyết sách, đạo luật được thông qua tại Kỳ họp này có tính cách mạng, khởi đầu cho những cải cách thể chế một cách căn cơ, định hướng những nhiệm vụ cho giai đoạn phát triển mới của đất nước. Chặng đường phía trước còn nhiều khó khăn, thách thức, Quốc hội sẽ tiếp tục đổi mới toàn diện, nâng cao năng lực lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội sẽ tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ, MTTQ, các cơ quan tư pháp và cả hệ thống chính trị để triển khai hiệu quả Hiến pháp và các luật, nghị quyết đã ban hành.

Tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Quốc hội Việt Nam - 80 năm hình thành và phát triển”, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, trong 80 năm qua, Quốc hội luôn đồng hành cùng dân tộc, quyết định những vấn đề trọng đại, theo ý chí và nguyện vọng của Nhân dân; thực hiện tốt chức năng lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Quốc hội đã ban hành 5 bản Hiến pháp; 567 luật, 236 pháp lệnh và hàng nghìn nghị quyết, tạo cơ sở pháp lý quan trọng phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xây dựng hệ thống chính trị, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, củng cố quốc phòng, an ninh, đối ngoại, bảo đảm việc thực hiện quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, cả dân tộc đang quyết tâm thực hiện thành công mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Thực tiễn đất nước đang đặt ra những vấn đề cấp bách cần giải quyết, Nhân dân đang mong chờ và kỳ vọng vào những quyết sách của Đảng, Nhà nước, đòi hỏi Quốc hội phải tiếp tục đổi mới toàn diện, đổi mới cách nghĩ, cách làm, nâng cao năng lực lập pháp, giám sát và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.

Trong bối cảnh đó, việc trao đổi, thảo luận, tổng kết, đánh giá thực tiễn đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội qua 80 năm qua, xác định những thành tựu đạt được, những hạn chế, bất cập và đề xuất, kiến nghị các giải pháp nhằm tiếp tục đổi mới tổ chức, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội trong giai đoạn mới là yêu cầu cấp thiết, khách quan.

Đó là định hướng quan trọng để Quốc hội tiếp tục đồng hành cùng dân tộc, tiến bước vững chắc trong kỷ nguyên mới. Như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã từng phát biểu: Quốc hội phải đi trước một bước về thể chế; phải dám mở đường, dám sửa đường, dám quyết định những vấn đề khó, những việc mới, những lĩnh vực chưa từng có tiền lệ.

Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng cũng khẳng định, 80 năm qua, mỗi bản Hiến pháp, mỗi kỳ họp của Quốc hội là một trang sử, là minh chứng rực rỡ cho tinh thần dân chủ, khát vọng hoà bình, thống nhất và tiến lên xã hội chủ nghĩa, đưa Quốc hội trở thành biểu tượng cao đẹp của ý chí và niềm tin của toàn dân tộc.

Là hiện thân cho ý chí, sức mạnh của Nhân dân và khối đại đoàn kết toàn dân tộc, Quốc hội là đại diện rộng rãi cho mọi tầng lớp Nhân dân, không phân biệt dân tộc, giới tính, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp. Mỗi quyết định của Quốc hội là sự thể hiện ý chí và nguyện vọng của Nhân dân, luôn nhằm bảo đảm cao nhất lợi ích của quốc gia, dân tộc.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng nhận định, Quốc hội Khóa XV đã khẳng định vị thế là chủ thể sáng tạo thể chế, kiến tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho những quyết sách chiến lược mang tính đột phá cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước. Đó là việc Quốc hội phát huy vai trò đầu tàu, chủ chốt trong việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất; tháo gỡ kịp thời các điểm nghẽn về thể chế, bảo đảm thể chế trở thành lợi thế và là nguồn lực cho đất nước; đổi mới mạnh mẽ tư duy pháp luật, chuyển từ tư duy không quản được thì cấm sang tư duy quản trị quốc gia thực sự kiến tạo, phục vụ phát triển.

Đó là việc Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết số 202/2025/NQ-QH15 thống nhất cả nước còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh; thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, chính thức thiết lập mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã), điều chưa từng có trong lịch sử hiện đại; thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, thực hiện một cuộc cách mạng “sắp xếp lại giang sơn” trăm năm mới có một lần, đưa Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc vì mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên CNXH như tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh và ước vọng của toàn dân tộc ta.